De VS zijn de wereld 4 biljoen dollar schuldig omdat ze het klimaat verpesten

In een rechtvaardige wereld zou de Verenigde Staten, volgens nieuw onderzoek, 4 biljoen dollar terug moeten betalen vanwege het verpesten van het klimaat.

De opwarming van de aarde is niet gelijkmatig over de aarde veroorzaakt. Het leeuwendeel van de koolstofvervuiling die nu voor een catastrofe aan het zorgen is, werd veroorzaakt door rijke, geïndustrialiseerde naties. De kleinere, armere en meer op agricultuur gerichte landen hebben er weinig schuld aan. Het gevolg, de onvermijdelijke opwarming van de aarde, zal wel iedereen raken, en de armste landen het allerhardst. Omdat de rijken de crisis hebben veroorzaakt, zou het geen gek idee zijn om de klap voor de armen te verzachten.

Dat is in een notendop het concept van de klimaatschuld. Die cijfers worden gebruikt ter ondersteuning van onderhandelingen over uitstoot en vervuiling. Ook helpen ze bij de allocatie van geld voor landen die het meest getroffen worden door de klimaatverandering. Als je net als de VN erkent dat er een koolstofbudget is – een bepaalde hoeveelheid broeikasgassen die de wereld nog kan uitstoten voordat er een gevaarlijke temperatuurgrens wordt bereikt – dan zou het een logisch gevolg zijn dat de landen die dat budget hebben overgeschreven terug zouden moeten betalen aan de landen die dat niet hebben gedaan.

De vraag wie wat krijgt en hoeveel is tot nu toe open gebleven. En daar begint het verhaal van Damon Matthews, onderzoeker aan de universiteit van Concordia. In een onderzoek dat gepubliceerd werd in Nature Climate Change, probeert hij de grootte van de klimaatschuld van vervuilende landen te kwantificeren. Zo komt hij op waardes die de crediteuren, die minder hebben vervuild, zouden moeten ontvangen. De bedragen zijn nogal schokkend.

"Het idee van een koolstofbudget krijgt nu voeten aan de grond," vertelt Mathews. Hij is hoofdzakelijk geïnteresseerd in het demonstreren van de ongelijkheid die inherent is aan de klimaatschuld, vertelt hij. In zijn paper bekijkt Matthews hoeveel elk land per hoofd van de bevolking heeft vervuild sinds 1990. Dat doet hij door de kijken naar de uitstoot van fossiele brandstoffen, met cijfers van het Global Carbon Project. In 1990 werd er een ijklijn opgesteld door NASA-klimatoloog James Hansen, die de wereld eigenlijk voor het eerst waarschuwde voor de gevaren van klimaatverwarming. Vanaf dat moment konden landen niet meer doen alsof ze niet wisten wat er aan de hand was.

Neem dus de totale koolstof uitstoot van de hele wereld, en "stel je dan voor dat iedereen hetzelfde heeft uitgestoten tot dat punt," vertelt hij me, "wat dus niet zo is." De landen die sindsdien meer hebben vervuild, staan nu in de klimaatschuld. De landen die daar onder zitten – vooral kleine of ontwikkelende naties – zijn de schuldeisers.

Met behulp van dit systeem is te zien dat de VS, dat sinds de ijklijn in 1990 zo'n 100 gigaton koolstof in de atmosfeer heeft weten te pompen, schuldig is aan 40 procent van de klimaatschuld van de wereld. Geen getal om trots op te zijn. Op grote afstand verschijnt Rusland, met 9 procent, gevolgd door Japan, Duitsland, Canada, het Verenigd Koninkrijk en Australië.

Als je nu de schuld van de VS berekent met behulp van de door henzelf opgestelde sociale kosten van koolstof – de kosten worden momenteel op 40 dollar (zo'n 36 euro) per ton vastgesteld – kan je zien dat de schade gigantisch is. Sinds 1990 is er zo'n 250 miljard ton koolstofschuld opgebouwd. Na een snelle berekening komt Matthews dan op een getal van 10 biljoen dollar. Biljoen, dat is een miljoen keer een miljoen. Dat betekent dat de vervuilende landen zo'n 9 biljoen euro schuldig zijn aan landen als India, China en Nigeria, die wel onder het koolstofbudget zijn gebleven. (Hoewel dat waarschijnlijk niet lang meer duurt in het geval van China.)

Aangezien de VS verantwoordelijk is voor 40 procent van dit bedrag, een miljard ton koolstofvervuiling, zijn ze dus zo'n 4 biljoen dollar schuldig. De schuld wordt ook op andere manieren bekeken in het artikel. Door te kijken naar verkeerd landgebruik, zoals ontbossing, is te zien dat Brazilië en Indonesië ook hoog in de lijst van vervuilers komen. Door de kosten terug te tellen tot 1960 komt de VS nog meer in de problemen.

"Het maakt niet uit hoe je het bekijkt, de cijfers zijn gigantisch," zegt Matthews in een persbericht, "veel, veel groter dan zelfs de meest gulle financiele steun die nu is beloofd door landen om te helpen met het klimaat en de schade in weerloze landen." Het Groene Klimaatfonds van de VN heeft op dit moment 10 miljard aan beloofd geld van rijke landen. Dat is nog niet eens een druppel op de gloeiende plaat, laat Matthews weten: alleen in 2013 waren de rijke landen al verantwoordelijk voor 13 miljard ton aan CO2 uitstoot, of 465 miljard euro aan koolstofschuld.

Deze getallen zijn niet bruikbaar in de politiek. Het congres in de VS begint waarschijnlijk te lachen als ze worden gevraagd om vier biljoen dollar te betalen voor het verneuken van de klimaat. Vervolgens beginnen ze het onderzoek onderuit te halen met nonsens-argumenten.

Het is echter een goede manier om de schaal te zien van de schade die door grote industriële naties, met de VS ver voorop, de wereld is aangedaan. Zelfs China, "de fabriek van de wereld," komt niet eens in de buurt van de uitstoot van de VS. Dat is goed om te onthouden, aangezien opkomende industrieën tegenwoordig vaak worden aangewezen als oorsprong van de vervuiling. De VS zijn de oorzaak van het probleem, en zij hebben er niks aan gedaan.

Matthews hoopt dat zijn berekeningen de discussie aanwakkeren over hoe we fondsen verdelen in de toekomstige klimaattoppen, vooral de aankomende in Parijs. Het is een droom dat het geld ooit wordt betaald, maar zelfs als dat nooit gebeurt, geeft dit ons een historisch perspectief van de klimaatschuld. Het geeft ons een kijk op de ongelijkheid en de schaal van de klimaatcrisis.

"De rest van de wereld smeekt om hulp," zegt Mathews, "terwijl de ontwikkelde landen wegkijken en weigeren hun schuld te betalen."