FYI.

This story is over 5 years old.

Tech

De opkomst en ondergang van suiker: hoe suikerverslaving in stand wordt gehouden

Suiker is nog verslavender dan cocaïne en de industrie maakt daar dankbaar gebruik van.

Dit is het tweede deel in onze serie over de opkomst en ondergang van suiker, en hoe we suiker in de toekomst op allerlei slimme manieren kunnen gaan vervangen. Lees hier deel één.

De kans is groot dat je op dit moment een snack binnen handbereik hebt. Of misschien heb je 'm juist net op. Nederlanders snoepen namelijk als geen ander. We eten zelfs meer suiker dan ooit tevoren, ondanks pogingen door verscheidene gezondheidsinstanties om ons suikergebruik te minderen. Onze gezondheid lijdt hier namelijk flink onder, maar ondertussen wordt er in de voedingsindustrie dankbaar gebruik gemaakt van deze verslaving en zetten zij allerlei trucs in om deze in stand te houden.

Advertentie

Nederlanders zijn niet de enigen die van zoetigheid houden. De wereldgezondheidsorganisatie (WHO) vindt dat er wereldwijd te veel suiker gegeten wordt en daarom stelden zij vorig jaar een richtlijn op: vijftig gram suikers per dag is het absolute maximum als je gezondheid je lief is. Dit was niet de eerste keer dat zij een richtlijn hiervoor opstelden. In 2002 deed de WHO namelijk ook een poging, maar deze kwam toen zo zwaar onder vuur te liggen door de voedingsmiddelen- en suikerindustrie dat de ze lange tijd geen woord meer repten over suiker.

Na veel aanvullend onderzoek is de suikerrichtlijn er dan eindelijk, want wat blijkt: te veel suiker vergroot de kans op depressies, verstoort je bloedsuikerspiegel, verhoogt je kans op obesitas (en daaropvolgend diabetes) en speelt een hoofdrol in het ontstaan van hart- en vaatziekten. Ook nu kreeg de WHO veel kritiek te verduren – er werden maar liefst 189 commentaren geuit vanuit regeringen, instituten en organisaties uit de voedingsindustrie – maar deze keer hielden ze hun rug recht.

Nu, een jaar nadat het advies werd gepubliceerd, zijn onze eetgewoontes niet veel veranderd. De gemiddelde Nederlander eet zelfs het dubbele, 102 gram, van de aanbevolen hoeveelheid. Sommige instanties spreken dan ook van een heuse suikerverslaving – iets waarvan het Voedingscentrum domweg blijft beweren dat het niet mogelijk is ondanks herhaaldelijk overtuigend bewijs. Zoals dit, dit, dit of dit onderzoek. Dat het Voedingscentrum toch voet bij stuk blijft houden is niet zo gek als je beseft dat zij gesponsord worden door de grootmachten van de voedingsindustrie (welke er natuurlijk baat bij hebben dat we onze kop in het zand steken.)

Advertentie

"Suiker kan zelfs een hoger beloningsgevoel geven dan cocaïne."

Toch lijkt suiker verdacht veel op een verslavende stof. Het kan namelijk precies dezelfde symptomen opwekken als (bijna) elke andere verslaving. Denk aan dingen als een enorm verlangen naar de stof, ontwenningsverschijnselen wanneer je een tijd 'droogstaat' en binge-neigingen. Daar komt bij dat dezelfde medicijnen die voor tabaksverslavingen werken, ook blijken te werken voor mensen met een suikerverslaving. Deze symptomen worden onder andere veroorzaakt door alle dopamine die vrijkomt wanneer je suiker eet. "Suiker kan zelfs een hoger beloningsgevoel geven dan cocaïne," zo schrijven de auteurs van dit onderzoek.

Behalve een enorme dopamineboost speelt ook je bloedsuikerspiegel een belangrijke factor in jouw snoepgedrag. De bloedsuikerspiegel stijgt wanneer je een product met suiker eet, waarna je lichaam insuline aanmaakt (en je energie krijgt) en de bloedsuikerspiegel weer daalt. Dat proces slaat echter compleet op hol wanneer je veel suiker in een keer binnen krijgt. Dit resulteert in een korte energieboost en wordt gevolgd door een flinke daling in je energie (een suikerdip), waardoor je weer zin krijgt in iets lekkers. Dit is ook een van de redenen dat je vaak per ongeluk een heel pak koekjes wegwerkt, terwijl je van plan was er maar één te nemen. Kortom, een mooi mechanisme voor fabrikanten om jou aan het snacken te houden.

Advertentie

Het lastige is dat je vaak in deze bloedsuiker-rollercoaster zit (of wordt gezet) zonder dat je het door hebt. Een voorbeeld: je wordt wakker en ontbijt met wat boterhammen hagelslag, een glas vruchtensap en een kop koffie. Vol energie stap je op de fiets naar je werk, maar nog voor de lunch begin je al te gapen en krijg je trek in wat lekkers. Dat is niet zo gek als je beseft dat je met je ontbijt alleen al 49 gram suiker hebt weggewerkt en je daardoor nu een flinke suikerdip hebt. (Ter herinnering: de WHO stelde vijftig gram suiker per dag als maximum).

'Geconcentreerd appelsap' is een soort codetaal voor suiker.

Bijna de helft van deze schrikbarende portie suiker komt uit dat glas vruchtensap. Want wanneer je fruit perst blijven bijna alle gezonde vezels en vitamines achter en hou je eigenlijk gewoon suikerwater met een smaakje over. Dit geldt ook wanneer er op het pak trots wordt beweert dat het "zonder toegevoegde suikers" is geproduceerd. Want ongeacht wat voor vruchtensap dit is, de kans is aanzienlijk dat er geconcentreerd appelsap in zit - een soort codetaal voor suiker.

Dat zit zo: appelsap bevat veel suiker en wanneer dit wordt 'geconcentreerd' betekent dat dat bijna al het vocht eruit wordt gehaald - waardoor je dus vrijwel alleen de suikers overhoudt. Vanwege rare wetgevingen mogen producenten echter zeggen dat zij geen suiker hebben toegevoegd, want het is geen suiker maar 'geconcentreerd appelsap' - snap je 'm nog? Kortom, in de voedingsindustrie knijpen ze hun handen fijn: want nu blijven dezelfde producten lekker verkopen ondanks dat mensen minder suikers willen eten.

Advertentie

Naast geconcentreerd appelsap bestaan er maar liefst 121 andere namen die allemaal naar suiker verwijzen. Op deze manier wordt het extra lastig om suiker in producten te herkennen en wordt het bijna onmogelijk om te minderen met suiker - ook al koop je doelbewust producten zonder toegevoegde suikers.

Behalve onze beïnvloedbare hersengebieden en slimme tactieken van de voedingsindustrie, werken onze smaakpapillen ook niet echt mee. De voorliefde voor een zoete smaak ontstaat namelijk al in de baarmoeder en gedurende ons leven blijven we een sterke voorkeur houden voor suikerhoudende producten, die niet weg wordt genomen door lightproducten te eten of drinken.

Al met al lijkt zo'n beetje alles ons dus tegen te zitten in de strijd tegen overmatige suikerconsumptie. Het is dan ook niet gek dat verschillende landen nu experimenteren met verhoogde belastingen op suikerhoudende frisdranken om ons te beschermen tegen onszelf. Tot nu toe had dit gemengde resultaten: de suikertaks die in juni in Philadelphia is ingesteld lijkt te werken, maar in België zijn mensen gewoon overgestapt op goedkope frisdranken en is de consumptie hetzelfde gebleven.

Of je nu voor- of tegenstander bent van zo'n suikertaks, het lijkt bijna onvermijdelijk dat overheden op een of andere manier moeten ingrijpen. Niet alleen stijgt het aantal diabetespatiënten nog steeds (op dit moment heeft 1 op de 16 mensen diabetes) ook kost dit de gezondheidszorg miljarden (1,7 miljard euro in 2011).

Vanwege alle commotie rondom suiker, grijpen mensen dan ook steeds vaker naar producten met zoetstoffen. Niet zo gek, want deze geven wel de zoete smaak, maar niet de calorieën. Een ogenschijnlijk ideale oplossing dus, maar mogelijk schuilt er een addertje onder het gras. Zo zouden zoetstoffen mogelijk toch invloed hebben op de bloedsuikerspiegel en is er bovendien nog veel onduidelijkheid over wat de langetermijneffecten van zoetstoffen zijn, ondanks dat deze al volop worden gebruikt.

Als land van snoepkonten bevinden we ons dus in een lastig parket. Vooralsnog lijkt het er dan ook op dat we beter het zekere voor het onzekere kunnen nemen en zoetigheid het beste zoveel mogelijk kunnen laten staan. Gelukkig zijn wetenschappers al bezig om

alternatieven te ontwikkelen

en duurt het hopelijk niet lang meer voordat we weer bergen drop kunnen wegwerken, maar ditmaal met een schoon geweten.