De Nederlandse Vereniging tegen de Kwakzalverij strijdt al 134 jaar tegen onzin

De Vereniging tegen de Kwakzalverij is een Nederlandse organisatie die alle medische bullshit de wereld uit wil helpen die niet wetenschappelijk bewezen is. Het is de oudste sceptische organisatie ter wereld (opgericht in 1881), en als je niet warm wordt van de titel 'oudste sceptische organisatie ter wereld' dan weet ik niet waarvan wel.

De Vereniging tegen de Kwakzalverij (VtdK) heeft ongeveer 3.000 leden met en zonder medische achtergrond. Als je niet van bullshit, maar wel van (medische) wetenschap houdt, ben je welkom. In 2011 organiseerde ze samen met Skepsis een homeopathische zelfmoord-stunt om aan te tonen dat homeopathie echt nergens op slaat. Ze namen een homeopathische overdosis en (verrassing!) niemand ging dood. Daarnaast maakt ze gebruik van een geweldig tijdschrift, rechtszaken, commentaar in de media, advies aan slachtoffers van kwakzalverij, en het onder de aandacht brengen van dit probleem in de politiek, om al 134 jaar uit eigen zak een sceptische strijd tegen de onzin te vechten. Want homeopathisch onkruid vergaat niet.

De vereniging houdt elk jaar een bijeenkomst, waarbij een symposium wordt georganiseerd (dit jaar over kankerbestrijding). Daarnaast wordt er gedineerd en reikt de vereniging de Meester Kackadorisprijs uit: een prijs voor de persoon, organisatie of instantie die dat jaar de kwakzalverij het meest heeft geholpen. Omdat deze prijsuitreiking begin deze maand plaats vond, belde ik op om te vragen of ik langs mocht komen. Ik werd meteen met een heerlijke portie scepcis over de telefoon ontvangen. Mijn vraag "Hoe gaat het met u?" werd beantwoord met een welgemeend "Hoezo?". Geweldig. Hier volgt een kort verslag.

Als ik op de uitreiking aankom, staan er voor de deur van het symposium een paar demonstranten te protesteren tegen de Vereniging tegen de Kwakzalverij (en dus voor de kwakzalverij?). Ik krijg een nogal heftig boekje in mijn handen gedrukt, waarin onder andere de oncologie wordt vergeleken met maffiapraktijken, en waarin kwakzalvers de VtdK beschuldigen van de acceptatie van "van zeer ernstige reguliere kwakzalverij" (in contrast tot de niet-reguliere kwakzalverij?). "Ze staan er elk jaar," zegt een vrouw glimlachend als ze mij mijn naambordje geeft. Ze lijkt er geen millimeter door bewogen.

Binnen haal ik de gemiddelde leeftijd met zeker veertig jaar naar beneden. Een paar van de relatief jongere mensen aanwezig wisselen een Snapchat van een botbreuk uit. De zaal lacht als de spreker op het podium grapt dat de vereniging "een afgesloten elitaire gemeenschap vol brommende oude mensen is", voordat hij de nominaties voor de Meester Kackadorisprijs begint op te noemen.

Onder de genomineerden zijn dit jaar onder andere Minister van Economische Zaken Henk Kamp, die 580 miljoen euro uittrok om bewoners onder hoogspanningsdraden te helpen met vage klachten als gevolg van elektromagnetische straling. Ook het Fonds Nut Ohra, dat complementaire zorg zoals acupunctuur aanbiedt voor kinderen met kanker, is genomineerd. De 50PlusBeurs, die alternatieve onzin zoals spijkerbedden, helende armbanden met geïntegreerde magneten en 'total body scans' aanbiedt (over de grens want in Nederland is het illegaal), en een standje van de Gezondheidspraktijk Alkmaar, een behandelaar die met electro-acupunctuur en bioresonantie vrouwen na twee of drie consulten zwanger zou maken, zijn andere kandidaten.

Allemaal vervelend volk uiteraard, maar de grote winnaar die dag is Bart Combée, de voorzitter van de Consumentenbond. Combée stuurde vorig jaar een dringende brief aan minister Edith Schippers van Volksgezondheid, Welzijn en Sport met het verzoek om weer toe te staan dat er indicaties (dat waar het "medicijn" voor bedoeld is) op homeopathische middelen staan.

Schippers had die verboden omdat er geen wetenschappelijk bewijs was voor de werkzaamheid van dergelijke "medicijnen". Combée was het met de VtdK eens dat er geen wetenschappelijke bewijs was voor dit soort "medicijnen", maar stelde toch vast dat een "niet onaanzienlijke groep consumenten gelooft dat zij baat hebben bij homeopathische middelen".

Volgens de VtdK "deed de minister echter met haar verbod niets anders dan wat de Consumentenbond al sinds haar oprichting doet: de koper beschermen tegen bedrog, te mooie beloften en de onbewezen leugens van de fabrikant." Combée ging lijnrecht tegen de principes van zijn eigen bond in en werd gekroond tot de winnaar van de Meester Kackadorsprijs 2015.

Zoals elk jaar komt de winnaar zijn prijs niet ophalen. "Bart Combée?" wordt er vragend de zaal in geroepen. "Iemand anders van de Consumentenbond die zijn excuses wil komen aanbieden? Nee? Nou, dan blijven we er dit jaar weer mee zitten," zegt de spreker lachend. Combee schreef later in een enigszins pissig mailtje: "Wij kiezen geen partij tussen geloof en wetenschap. Maar consumenten vragen om deze informatie en naar hen luistert de Consumentenbond. Als de grootste misstand voor de vereniging tegen kwakzalverij is dat de Consumentenbond heeft gepleit om op een etiket te zetten 'dit middel is bedoeld voor verkoudheid, de werking is niet bewezen.´ Dan feliciteren wij de vereniging. Missie geslaagd."

Na de uitreiking wordt het symposium over alternatieve kankerbehandeling gehouden. Experts spreken over een meta-studie naar de directe invloed van psychologische problemen op het ontwikkelen of bestrijden van kanker (spoiler: die is er niet), de gevaren om homeopathische supplementen te combineren met kankermedicatie (die zijn er wel), de succesvolle strijd van de Engelse Vereniging tegen de Kwakzalverij tegen de Saatchi Bil (een wet die kwakzalvers veel meer vrijheid zou geven), en de ervaring van een oncoloog met het omgaan met patiënten die homeopathische middelen en voedingssupplementen gebruiken.

Omdat protestanten vaak de VdtK verwijten dat ze gesponsord worden door grote farmaceutische bedrijven en daarom zo haten op de homeopathie, werd er op het einde een slide laten zien van alle sponsors. De presentator liet lachend een lege blanco slide zien, beëindigde de vergadering en luidde de borrel in.

Die dag stond de wetenschap hoog in het vaandel – extreem belangrijk in een tijd waarin de wetenschap soms veel tegenwerking krijgt vanuit de maatschappij (sommigen spreken zelfs al van een Oorlog tegen de Wetenschap). Hier in Nederland manifesteerde die oorlog zich dit jaar in een bezuiniging van 600 miljoen op wetenschappelijk onderzoek. Het ongeloof en wantrouwen in de wetenschappelijke methode is helaas nog steeds enorm groot, maar de Vereniging tegen de Kwakzalverij vecht op zijn minst een beetje terug.

Ik ben in tussen al lid geworden van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Voor studenten is een jaarlijks lidmaatschap slechts de prijs van twee Big Mac menu's, dus er is geen enkele reden om niet op deze manier achter de wetenschap te staan. Je kunt hier lid worden