De Nederlandse poepbank opent deuren naar nieuwe behandelingen (en toilethumor)

Haha! Poep!

Zo, nu we dat gehad hebben, kunnen we het hebben over waarom het openen van de eerste Nederlandse bank voor feces een ontzettend goede ontwikkeling kan zijn voor de behandeling van allerlei soorten vervelende aandoeningen – van chronische darmontstekingen tot obesitas.

Dinsdag kondigde het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) de opening van hun Nederlandse Donor Feces Bank (NDFB) aan. Alle media berichtten erover, want het woord poep kon in de titel. Maar afgezien van een lollig nieuwsberichtje, betekent de opening van zo'n donorcentrum een flinke stap vooruit in de verkenning van een van meest interessante behandelingsrichtingen van de afgelopen jaren.

Sinds pakweg 2006 is wetenschappelijke interesse in de menselijke microbiota – de verzameling levende bacteriën, schimmels en virussen die in en op ons lichaam wonen – explosief toegenomen. Wetenschappers zijn namelijk steeds zekerder dat de opbouw en samenstelling van die meelifters een niet te verwaarlozen effect heeft op allerlei fysiologische en psychologische processen in ons lichaam.

Hoewel er overal op het lichaam micro-organismen zitten (fijn idee he?) is het onderzoek naar de fauna in het maag-darmstelsel de laatste tijd vooral populair. Hoewel er nog veel onderzoek gedaan moet worden naar de mechanismen, bestaan er duidelijke correlaties tussen een onregelmatige samenstelling van organismen en bepaalde ontstekingsziektes, diabetes, obesitas en zelfs darmkanker.

Daarnaast zijn er boeiende onderzoeken gedaan die een klein kijkje geven in de verbinding tussen het microbioom en onze geestelijke gesteldheid. Er zijn verkennende onderzoeken gedaan die wijzen op een potentiële link tussen darmbacteriën en geestesaandoeningen als angsten, depressie, schizofrenie en autisme.

Enfin, meer dan genoeg reden om geboeid te zijn door de beestjes in onze buik.

Dat enthousiasme voor de mogelijkheden van het microbioom deelt ook Liz Terveer, coördinator van de poepbank en arts-microbioloog in opleiding. Samen met initiatiefnemers professor in de microbiologie Ed Kuijper en maag-darm-leverarts dr. Josbert Keller en anderen werkte Terveer meer dan een jaar aan de oprichting van de NDFB. "We hebben er ongeveer een jaar voor gewerkt, naast onze normale werkzaamheden om. Het was dus vooral veel avond- en weekendwerk," vertelt ze lachend aan de telefoon.

Maar die moeite heeft zich nu uitbetaald in de vorm van een centrum waar donoren hun feces kunnen afleveren voor een intensieve screening die vooraf gaat aan het opslaan van de poep voor donaties. "We screenen potentiële donoren natuurlijk op allerlei ziekteverwerkers, dingen als HIV, hepatitis C en andere overdraagbare aandoeningen. Bovendien moeten donoren een vragenlijst invullen waar wij uit op kunnen maken of ze een gezonde darmmicrobiota hebben. Ze moeten niet te dik of te dun zijn, geen darmziektes hebben uiteraard en geen constipatieproblemen."

Daarnaast is er een periode van 2 maanden waarbij de poep niet gebruikt wordt om virussen met een incubatietijd uit te sluiten. Het gaat er erg veilig aan toe. Het betekent echter ook dat een potentiële donor meerdere keren beschikbaar moet zijn om langs te gaan bij het LUMC om verse poep af te leveren. "De bacteriën in feces kunnen niet zo goed tegen zuurstof. Het is dus belangrijk dat donoren binnen twee bij ons kunnen zijn zodat we gezonde darmbacteriën eruit kunnen halen," vertelt Terveer.

Gelukkig zijn er om de bank te vullen niet veel poepdoneren nodig; volgens Terveer zijn zeven tot tien donoren genoeg om Nederland te voorzien van genoeg poep om behandelingen mee uit te voeren.

Ik vergat Terveer trouwens te vragen naar of een perfect soort poep bestaat voor donatie, maar gelukkig had Eric, poepdonor voor OpenBiome, een Amerikaans bedrijf dat feces aan ziekenhuizen levert voor transplantaties, een antwoord. De perfecte drol is te vinden als "Type 3" op de Bristol-stoelgangsschaal, een "medisch hulpmiddel ontworpen om de vorm van menselijke ontlasting te categoriseren in zeven categorieën." Bij Type 3 staat "Als een worst, maar met barstjes aan de buitenkant." Dan weet je dat ook weer.

Kijk ook onze nieuwe docu Microbros: Bacteriën, een toekomst zonder afval. Tekst gaat onder video verder.

Enfin, de NDFB is in eerste instantie opgericht om het makkelijker te maken voor ziekenhuizen om aan gescreende feces te komen voor de behandeling van een bijzonder vervelende darmbacterie, Clostridium difficile. Per jaar raken zo'n 3000 Nederlanders besmet met deze bacterie, maar de poepbehandeling wordt aanvankelijk alleen toegepast bij de gevallen waarbij de ontsteking chronisch terugkomt – zo'n 200 tot 300 gevallen per jaar.

Als je een chronische Clostridium-ontsteking oploopt dan gaat de procedure volgens Terveer als volgt: een buisje wordt door de neus ingebracht tot vlak na de maag, bij de twaalfvingerige darm. Door dit buisje wordt vervolgens een oplossing van de gezonde poep ingebracht. De behandeling is in 90% van de gevallen effectief, wat een stuk beter is dan de redelijk heftige antibioticabehandeling die nu de standaard is.

In de toekomst hopen de wetenschappers bij de NDFB ook meer onderzoek te doen naar andere aandoeningen die mogelijk verholpen zouden kunnen worden door poeptransplantaties. En een database hebben van verschillende soorten gezonde microbiota kan daar alleen maar bij helpen – net als de wereldwijde belangstelling die nu bestaat voor dit soort projecten.

Zo loopt er vanaf maart 2016 bijvoorbeeld een klinische trial in Boston om de effecten van darmbacteriën op gewicht te onderzoeken. Het vermoeden bestaat – sinds een zeer bekend geval van een moeder die een poepdonatie kreeg van haar obese dochter en vervolgens zelf obees werd – dat darmbacteriën een belangrijke rol spelen bij obesitas. Het duurt nog wel even voor de resultaten daarvan binnen zijn, maar het is een fascinerend idee dat je een pilletje vol poep kan slikken om dun te worden.

Er lopen ondertussen ook onderzoeken naar het gebruik van poeptransplantaties tegen bijvoorbeeld de ziekte van Crohn, een ontstekingsziekte van het darmkanaal. Maar ook tegen colitis ulcerosa, diabetes mellitus en dragerschap van bijzonder resistente micro-organismen.

Bij de NDFB hopen ze verder ook op de verdere ontwikkeling van poep in pilvorm – die bijvoorbeeld in het onderzoek in Boston al gebruikt zullen worden – om toediening door de neus op een gegeven moment wellicht overbodig te maken. "Maar dat duurt nog wel een jaar of 10 voor die beschikbaar en goed onderzocht zijn," aldus Terveer. Dr. Josbert Keller voegt daar per mail nog aan toe dat het "misschien wel 5-10 jaar voordat een pil met een gestandaardiseerde mix van bacteriën op de markt komt die donorfeces kan vervangen. Maar een capsule met een extract van donorpoep komt denk ik veel sneller op de markt, en daar gaat de NDFB natuurlijk ook aan werken."

De nieuwsberichten deze week hebben voor een storm van donoraanmeldingen gezorgd bij de NDFB, maar Terveer vertelde dat het screeningproces zo streng is dat er hooguit tien procent van de hoopvolle poepdonoren doorheen komen. Mocht je je dus geroepen voelen om een bijdrage te leveren aan de medische wetenschap (en woon je in de buurt van Leiden en heb je genoeg tijd om elke keer dat je een perfecte Type 3-drol hebt gelegd langs te gaan bij het ziekenhuis) dan kun je je nog aanmelden via info@NFDB.nl of kijken

ndfb.nl

.