De macht van de VS zal afnemen onder Trump, zegt futurist Johan Galtung

Johan Galtung, de Nobelprijs-genomineerde socioloog die de val van de Sovjet-Unie voorspelde, waarschuwt dat de wereldwijde macht van de VS zal instorten onder Donald Trump.

De Noorse professor aan de Universiteit van Hawaï en Transcend Peace Universiteit wordt gezien als de 'grondlegger' van vrede- en conflictstudies als een wetenschappelijke discipline. Daarnaast maakte hij al veel precieze voorspellingen van grote gebeurtenissen in de wereld, met de val van de Sovjet-Unie als meest spectaculaire voorbeeld.

Galtung voorspelde ook de Iraanse revolutie in 1978; het Tiananmenprotest in 1989 in China; de economische crisis van 1987, 2008 en 2011; en zelfs de aanslagen op 9/11 – aldus wijlen Dietrich Fischer, academisch directeur van de Europese Universiteit Center voor Vredesstudies.

In 2000 deed Galtung al zijn eerste voorspelling dat het "rijk van de VS" binnen 25 jaar zou instorten. Na de verkiezing van President Bush herzag hij die voorspelling en haalde deze vijf jaar vooruit, omdat het extreme militarisme van Bush een versneller zou zijn volgens hem.

Na de verkiezing van Trump leek het me verstandig om aan Galtung te vragen hoe hij de status van zijn voorspelling voor de VS voor zich ziet. Galtung vertelde aan Motherboard dat Trump dit traject van de versnelde achteruitgang waarschijnlijk voortzet – en het misschien zelfs nog meer kan versnellen. Natuurlijk zei hij, met de typische wetenschappelijke voorzichtigheid, dat hij eerst het echte beleid van Trump moet zien voordat hij een helder oordeel kan vellen.

Het model

Galtung heeft doctoraten in zowel sociologie als wiskunde, en ontwikkelde een aantal decennia geleden een theorie voor "synchrone en wederzijds versterkende tegenstrijdigheden," welke hij gebruikte voor zijn voorspellingen. Het model is gebaseerd op het vergelijken van de opkomst en val van 10 historische rijken.

In 1980 gebruikte Galtung dit theoretische model om de interactie tussen verschillende sociale tegenstrijdigheden in de Sovjet-Unie in kaart te brengen. Dat bracht hem tot de voorspelling dat het rijk in 10 jaar in zou storten.

"Er waren maar weinig mensen die hem toen geloofden," schrijft Dietrich Fischer in de algemene biografie en anthologie van Galtung's werk, Pioneer for Peace. "Maar toch gebeurde het op 9 november 1989, twee maanden voor de deadline in 1990."

Het model van Galtung identificeerde voor de Sovjet-Unie vijf belangrijke structurele tegenstrijdigheden in de samenleving. Volgens hem zouden deze onvermijdelijk leiden tot fragmentatie – tenzij de Sovjet-Unie drastisch zou veranderen.

In het geval van de Sovjet-Unie waren de grote structurele tegenstrijdigheden als volgt: de werkende klasse werd steeds meer verdrongen en was niet in staat om zichzelf te organiseren in vakbonden (ironisch, gezien de communistische pretenties van het land); de rijkere 'bourgeoisie' of elite had genoeg geld te besteden maar kon niks anders kopen dan binnenlandse producten, wat leidde tot economische stagnatie; Russische intellectuelen wilden meer vrijheid van meningsuiting; minderheden wilden meer autonomie; en boeren wilden meer bewegingsvrijheid.

Het model werkt als volgt: hoe meer de tegenstrijdigheden verdiepen, hoe waarschijnlijker dit zal leiden tot een sociale crisis die de bestaande orde kan vernietigen.

Uiteindelijk moest de structuur wel in elkaar zakken. De gecentraliseerde structuur van de Sovjet Unie was namelijk niet in staat om aan deze intensieve druk tegemoet te komen.

Galtung begon later dit model toe te passen op de Verenigde Staten. In 1996 schreef hij een wetenschappelijk paper, dat werd gepubliceerd door het instituut voor Conflict Analyse & Resolutie aan de George Mason Universiteit. Hierin waarschuwde hij dat "de VS dezelfde kant opgaat als de [voorgaande] imperiale constructies… achteruitgang en uiteindelijk de val."

Fascisme?

Maar het belangrijkste boek waarin Galtungs fascinerende voorspelling voor de VS wordt uitgelegd, is The Fall of the American Empire - and then What?

Het boek beschrijft maar liefst 15 "synchrone en wederzijds versterkende tegenstrijdigheden" die de VS teisteren, en volgens hem zullen leiden tot het einde van de Amerikaanse globale macht in 2020 - dus slechts over vier jaar. Galtung waarschuwt dat de VS tijdens deze fase van achteruitgang waarschijnlijk door een fase van reactionair "fascisme" zou gaan.

Hij stelde dat het Amerikaanse fascisme zou komen uit het vermogen voor enorm wereldwijd geweld; een visie van Amerikaans exceptionalisme als de "meest geschikte natie"; het geloof in een aanstaande laatste oorlog tussen het goede en het kwade; waarbij een sterke staat namens het goede moet leiden in gevecht met het kwade; en de cultvorming rondom een "sterke leider".

Dit alles kwam aan de oppervlakte tijdens de regeerperiode van Bush en lijkt nu weer in vervulling te gaan met Trump, aldus Galtung. Dit fascisme is een symptoom van verval - uithalen vanwege vanwege ongeloof over het verlies van kracht, vertelde hij aan Motherboard.

Onder de 15 structurele tegenstrijdigheden die het model identificeert als de drijfveer achter de achteruitgang, zijn:

• Economische tegenstrijdigheden zoals 'overproductie ten opzichte van de vraag,' werkloosheid en de stijgende kosten van klimaatverandering;
• Militaire tegenstrijdigheden waaronder de stijgende spanningen tussen de VS, NAVO en de militaire bondgenoten, samen met de toenemende economische onduurzaamheid van oorlog;
• Politieke tegenstrijdigheden waaronder de tegenstrijdige rol van de VS, VN en de EU;
• Culturele tegenstrijdigheden waaronder de spanningen tussen Amerikaanse Joods-Christendom, de Islam, en andere minderheden;
• En de sociale tegenstrijdigheden die de toenemende kloof omvat tussen de zogenaamde 'American Dream,' het geloof dat iedereen kan slagen in Amerika door hard te werken, en de realiteit van het Amerikaanse leven (het feit dat steeds meer mensen dit niet kunnen).

Het boek van Galtung onderzoekt hoe het structurele onvermogen om zulke tegenstrijdigheden op te lossen zal leiden tot de ontrafeling van de politieke macht van de VS, zowel wereldwijd als mogelijk zelfs landelijk.

Wereldwijde ineenstorting

Trump heeft duidelijk gemaakt dat hij Amerikaanse troepen nog steeds nodig vindt in Irak en Afghanistan. Hij stelde zelfs voor om meer troepen naar Irak te sturen. Daarnaast zei hij dat ze de olie van het land hadden moeten 'grijpen.' Maar hij heeft ook hevige (en onsamenhangend) kritiek geuit op het Amerikaanse militaire beleid.

In het binnenland heeft Trump beloofd om 11 miljoen illegale migranten te deporteren, een muur tussen de VS en Mexico te bouwen, alle Amerikaanse moslims te dwingen om zich te laten registreren bij de overheid, en om Islamitische immigratie naar de VS te verbieden.

Voor Galtung zijn de onsamenhangende beleidsvoorstellen van Trump bewijs voor een diepere structurele afname van de Amerikaanse macht. "Hij [Trump] vermindert de tegenstrijdigheden met Rusland, mogelijk met China, en het lijkt erop ook met Noord-Korea. "Daarentegen scherpt hij de tegenstrijdigheden in het land zelf wel aan," zoals bijvoorbeeld de rechten voor minderheden.

Aan de ene kant biedt Trump een kans om potentiële conflicten met grote machtige rivalen zoals Rusland en China te voorkomen - aan de andere kant kan hij nog steeds, op een stomme wijze, eenzijdige oorlogen voeren en de binnenlandse tegenstellingen met betrekking tot minderheden verergeren, zegt Galtung.

Motherboard vroeg aan Galtung of hij denkt dat Trump zijn voorspelling van een "ineenstorting" zou versnellen, of juist vertragen.

Zelfs als we Trump het voordeel van de twijfel zouden geven, zei hij, en als we aannemen dat hij "liever onderliggende conflicten oplost, voornamelijk met Rusland, dan dat hij oorlogen begint - dus liever heeft dat de VS niet imperialistisch is - zelfs dan versnelt hij de instorting van bovenaf en het midden..natuurlijk is wat hij als president gaat doen nog onduidelijk." Dus wat is er hier precies aan het instorten?

"Een wereldmacht is meer dan geweld over de hele wereld," zei Galtung. "Het is een grensoverstijgende structuur met een centrum, het thuisland, en een buitenkant, de satelliet landen. De kunst van imperialisme is om de elite in de satellietlanden zover te krijgen het werk te doen voor het thuisland." Het thuisland kan een democratie of een dictatuur zijn. Voor Galtung komt de ineenstorting van het Amerikaanse Rijk pas "wanneer de elites in de satellietlanden geen zin meer hebben in het uitvechten van de oorlogen van de VS, met andere woorden niet langer willen worden uitgebuit door het centrum."

Voor Galtung is Trumps houding ten opzichte van de NAVO een cruciaal teken van ineenstorting. De president-elect heeft gezegd dat hij blij zou zijn om de NAVO te zien afbrokkelen als de geallieerden van de VS hun steentje niet willen bijdragen. De 'doe het zelf'-houding van Trump zou, zei Galtung, het Amerikaanse Rijk wereldwijd zowel versterken als ondermijnen.

"De ineenstorting heeft twee kanten," zei Galtung. "Andere landen weigeren om 'goede kameraden' te zijn: en de VS moet het moorden zelf doen, door van grote hoogtes te bombarderen, met drones die worden bestuurd vanaf een computer in een kantoor, en Speciale Eenheden die iedereen neermaaien. Het gebeurt allebei, met uitzondering van Noord-Europa, die de oorlogen voorlopig steunen. Dat zal waarschijnlijk niet doorgaan na 2020, dus ik houd vast aan die deadline."

Amerikaanse afscheiding?

Maar deze wereldwijde ineenstorting heeft mogelijk ook binnenlandse gevolgen. Galtung waarschuwde dat het verval van de Amerikaanse dominantie op het wereldtoneel waarschijnlijk ook interne impact zal hebben die de cohesie van de VS thuis ondermijnt:

"Als grensoverschrijdende structuur denk ik aan een ineenstorting als een globaal fenomeen, niet een nationaal fenomeen. Maar het heeft wellicht nationale consequenties, bijvoorbeeld racisme of zelfs minderheden als Hawaiianen, Inuiieten, Indiaans-Amerikanen en zwarte Amerikanen die hetzelfde doen. Misschien pleiten ze voor de Verenigde Staten als een gemeenschap, een confederatie in plaats van een 'unie'."

Galtung is niet pessimistisch over zijn voorspellingen. Hij heeft de ineenstorting van het 'Amerikaanse Rijk' altijd als onvermijdelijk gezien - net zoals de ineenstorting van de Soviet-Unie - en ziet juist grote kansen voor een revitalisatie van 'de Amerikaanse republiek."

De Amerikaanse republiek wordt gekenmerkt door dynamiek, de steun voor de idealen van vrijheid, productiviteit en creativiteit, en een kosmopolitische houding tegenover de 'ander'. Kan Trump wellicht helpen bij deze revitalisatie van de Amerikaanse republiek?

Galtung's antwoord is, misschien, veelzeggend: "Als hij in staat blijkt zich te verontschuldigen tegenover alle groepen die hij heeft beledigd. En het buitenlands beleid van de VS bij interventionisme vandaan stuurt en geen oorlogen begint (waarbij meer dan 20 miljoen mensen zijn omgekomen in 37 landen na 1945) is dat een enorme revitalisatie! Zeker het 'geweldig maken van Amerika'. We zullen zien.

Dat is een groot voorbehoud.