Homoseksualiteit is een feit - ook in de gameswereld

Het is niet ongebruikelijk bij een potje Halo of Call of Duty dat de homo’s en de flikkers je om de oren vliegen. De seksuele minderheden moeten het vaak ontgelden in de digitale wereld en daar zijn games geen uitzondering op. Toch zijn er mensen binnen de gamewereld die er iets aan proberen te doen. Ontwikkelaars zoals Bioware maken zich sterk voor een gamewereld die open staat voor alle seksuele oriëntaties. Dit doen ze bijvoorbeeld door een “gay option” aan hun spelreeks Mass Effect toe te voegen. Maar is een verbreding van het seksuele spectrum in games een ijdele poging om de gamerscommunity ruimdenkender te maken of zal het ook daadwerkelijk effect hebben?

In deze kwestie is het moeilijk om te berusten op wetenschappelijk onderzoek omdat er nog niet veel onderzocht is op het gebied van (homo-)seksualiteit en games. Wel is er onderzoek gedaan naar wat voor impact seksuele stereotypen in games kunnen hebben op de echte wereld en hierin wordt duidelijk gemaakt dat stereotypering een (negatief) effect heeft op hoe we bijvoorbeeld vrouwen zien. Dit geldt voor hoe mannen vrouwen zien, maar heeft ook een invloed op het zelfbeeld van vrouwen. Vrouwen vormen een proportionele groep binnen de gamerswereld, namelijk 40%, maar worden structureel genegeerd, oppervlakkig gehouden of gereduceerd tot hun geslacht. Er zijn natuurlijk uitzonderingen, maar dat weegt niet op tegen de oververtegenwoordiging van mannelijke, heteroseksuele main characters in games.

De gamerswereld is een steeds groter wordende groep mensen die zich bijvoorbeeld kenmerkt door de producten die ze aanschaffen en spelen. Het consumentengedrag van gamers heeft op het eerste gezicht een één-op-één-relatie met hun identiteit als gamer. Maar wanneer men verder dan de oppervlakte kijkt vindt men een complexe cultuur zonder een duidelijk gezicht. Toch kijkt de game-industrie vaak niet verder en gaat van een eenzijdige massa uit die alleen maar rondborstige vrouwen en agressieve mannen wil zien die elkaar kapot schieten. Op deze manier wordt een vicieuze cirkel in stand gehouden. De gamersindustrie verbergt zich achter verkoopcijfers en denkt op die manier te laten zien dat dit is wat de consument wilt, maar ze vergeten dat zij het aanbod bepalen. Het aanbod bepaalt de vraag.

Indie developers die zich niet per se met geld bezig houden zijn dan ook een zegen voor de diversiteit binnen het gamecircuit. Niet alleen omdat ze er voor zorgen dat er op een andere manier naar de ontwikkeling van games gekeken wordt, maar ook omdat ze een nieuwe groep mensen kunnen aanspreken. Doordat ze geen banden hebben met grote ontwikkelaars kunnen ze beter bepalen waar hun projecten om draaien. Bij de ontwikkeling van een grote game vormen de meesten slechts een kleine schakel in het geheel en is er geen inspraak in de inhoud. Die fragmentatie zorgt er voor dat de ontwikkelaars geen duidelijke stempel kunnen zetten op hun werk. Bij kleine, onafhankelijke, initiatieven is dat wel het geval wat uiteindelijk zal resulteren in meer diversiteit en dus ook een betere vertegenwoordiging van vrouwen, homoseksuelen en anderen.

Door de groei van de gamerswereld beginnen gamers de laatste jaren steeds meer in het publieke domein te treden en is het idee van de anonieme nerd niet meer up tot date. Dat wil niet zeggen dat er geen anonieme nerds meer zijn, maar de ijsberg die de gamerswereld is komt steeds verder bovendrijven. Met evenementen in de eSports, zoals Dota 2-competities, en de indie-gaming industrie, zoals Super Game Jam, treedt gaming en de daarbij behorende gamer steeds meer op de voorgrond. In China worden sommige teams die deelnemen aan Dota (Defense of the Ancients) behandeld als rocksterren en hebben ze een cultstatus bereikt waar menig popster alleen maar van kan dromen. Dit kan een voorbode zijn voor de toekomstige magnitude van niet alleen de gamersindustrie, maar ook van de cult die er om heen ontstaat.

Deze verregaande groei kan niet anders dan een impact hebben op het algemeen bewustzijn en games kunnen dan ook ingezet worden om mensen op verschillende manieren te onderwijzen. Games Learning Society is bijvoorbeeld een grote organisatie die zich richt op hoe “leren getransformeerd kan worden, en wat dit innemende medium betekent voor de maatschappij.” GLS doet onderzoek en maakt zelf ook games waarin je bijvoorbeeld alledaagse scenario’s doorspeelt. Een voorbeeld hiervan is Fairplay, waarbij je een Afro-Amerikaanse man speelt die geconfronteerd wordt met raciale vooroordelen terwijl hij (jij) zich een weg worstelt door de universiteit.

De bedoeling van het spel is waarschijnlijk al duidelijk voordat het gespeeld wordt. Het gaat er niet zo zeer om dat je de Afro-Amerikaanse man succesvol door de uni heen weet te sluizen, maar dat je jezelf bewust wordt van de vooroordelen omtrent huidskleur. Hierdoor is het misschien wat moeilijk voor te stellen dat iemand die daadwerkelijk haatdragende ideeën heeft over een groep mensen dit spel zal gaan spelen om zichzelf van gedachten te veranderen.

Het kan echter geen kwaad om minderheden in een niet-stereotype omgeving neer te zetten, omdat een game ook op een andere manier een voorbeeldfunctie kan hebben. In dat opzicht is de game Fairplay er niet alleen op gericht om een groep met racistische denkbeelden van gedachten te veranderen, maar er misschien vooral op gericht om een scenario te creëren waarin mensen zich herkennen.

Dat laatste is interessant omdat het een onderdrukte gamer het gevoel kan geven niet alleen te zijn. Games zoals Ultimate Gay Fighter (UGF) zetten controversiële stereotypes neer, maar breken ook het taboe rond homoseksualiteit en maakt het bespreekbaar op een bepaald, al zij het een banaal, niveau. Het gevaar van UGF schuilt erin dat de impliciete boodschap die naar de speler overgebracht wordt er een van vervreemding is. Het is niet makkelijk je met de karakters te identificeren, maar aan de andere kant is het ook weer zo over de top dat je je er niet echt een goede mening over kan vormen.

De 2D fighter game UGF verbindt homoseksualiteit met een aantal typetjes, maar net als bij Fairplay is het duidelijk wat de impliciete bedoeling is van het spel. In andere woorden, de subtiliteit is ver te zoeken en die is hard nodig. Het zou fijn zijn wanneer homoseksualiteit geen sociaal obstakel meer is en homo’s niet direct worden verbonden met kontneuken, scharen en andere seksuele activiteiten.

Wanneer de gamewereld seksuele diversiteit zou omarmen zou dat betekenen dat er een groeiende boodschap van inclusiviteit uitgezonden kan worden. Homofobie zal dan hopelijk volledig verbannen zijn of is dan alleen nog maar in een donker niche op het internet te vinden. Het is idealistisch, maar de gamingindustrie heeft een grote rol (waarschijnlijk groter dan ze zelf willen toegeven) in de beeldvorming rond homoseksualiteit. Dit zou in de toekomst kunnen betekenen dat het woord flikker misschien wel wordt afgekeurd door andere gebruikers. Het belangrijkste is in ieder geval dat er niet met scherp geschoten wordt op homoseksualiteit - ook al ga je helemaal los in je shooter.