Digitale sweatshops: uitbuiting in de wereld van digitale arbeid

Het internet heeft meer dan 3,2 miljard gebruikers. Dit betekent dat heel veel mensen toegang hebben tot digitale vormen van communicatie, informatie en entertainment, maar ook dat bedrijven kunnen verdienen aan internetgebruikers. Niet alleen door bepaalde digitale diensten tegen betaling aan te bieden of door data over personen te verkopen, maar ook door ongereguleerde digitale arbeidsstructuren, die de vorm kunnen aannemen van digitale sweatshops.

Dit fenomeen is redelijk onbekend, zowel onder het grote publiek als de politiek en de wetenschap. Een onderzoeker die om deze reden bezig is met het onderzoeken van de dynamieken van de digitale sweatshops is Mark Graham, een mediawetenschapper van Oxford University. Hij doet onderzoek naar de invloed van het internet op arbeidsmarkten in Zuidoost-Azië en Afrika, en de opkomst van verschillende vormen van (laagbetaalde) repetitieve digitale arbeid, zoals transcriberen en data-invoer.

"Als we Facebook of Google gebruiken, hebben we geen idee van het soort arbeid dat deze platforms en de inhoud ervan in stand houdt," zei Graham. "Je hebt geen idee van het bestaan van de laagbetaalde Filipijnse arbeiders die alles wat geüpload wordt modereren."

Grahams onderzoeksteam heeft met 144 van dit soort werknemers gesproken om erachter te komen wat voor soort werk ze doen en hoe dit hun dagelijkse leven beïnvloedt. Hoewel het volgens Graham nog enige maanden zal duren voor ze kwantitatieve onderzoeksresultaten kunnen presenteren, hebben ze al een aantal interessante bevindingen gedaan.

Zo blijkt dat sommige werknemers met hun werk in digitale sweatshops meer verdienen dan ze zouden doen bij een lokaal bedrijf, maar dat ze tegelijkertijd veel minder zekerheid hebben.

"Zo'n beetje al dit soort werk is problematisch in de zin dat er geen enkele arbeidsbescherming is voor mensen, wat betekent dat ze net zo makkelijk kunnen worden ontslagen als ze zijn aangenomen," legde Graham uit. "Hierdoor kunnen de corporaties die de bedrijven inhuren die op hun beurt weer deze mensen inhuren, heel voordelige contracten sluiten waarbij ze geen enkel risico lopen – in tegenstelling tot de werknemers."

Maar het is niet allemaal slecht: Graham vertelde me ook over mensen die er veel (financieel) voordeel uit gehaald hebben om hun oude baan op te geven voor het meer flexibele digitale werk. Zo beschreef hij bijvoorbeeld een vrouw uit Vietnam die haar baan bij een bank heeft opgezegd om digitaal werk uit te voeren voor een multinational die haar vier keer zo veel betaalt.

Ze heeft echter geen idee welke multinational het is, en dat kan in de toekomst problematisch worden. Volgens Graham is er vaak zoveel onduidelijkheid over wie je werkgever is dat het vrijwel onmogelijk is voor mensen om contact met hun werkgever op te nemen als er problemen zijn, en ook om gerechtelijke actie te ondernemen wanneer ze bijvoorbeeld niet uitbetaald worden.

Het is daarom dat hij de term 'sweatshop' gebruikt om naar dit soort arbeidsstructuren te verwijzen. Net als bij traditionele sweatshops doen mensen repetitief, saai werk voor een onzichtbare baas.

"Deze werknemers zijn acht uur per dat bezig met het taggen van afbeeldingen, of het transcriberen van korte filmfragmenten, steeds weer hetzelfde opnieuw. Je bent onderdeel van een enorme virtuele productieketen," zei Graham. "We willen definiëren wat voor werk allemaal binnen deze categorie valt, en in welk opzicht dit werk wel of niet goed of aantrekkelijk is voor mensen."

Graham zou graag zien dat overheden meer gaan doen om dit soort arbeidsstructuren te reguleren zodat arbeidsbescherming afgedwongen kan worden, om te voorkomen dat digitale sweatshops échte sweatshops worden: een sociaal verwerpelijke vorm van uitbuiting. Waar hun werknemers ook vandaan komen, multinationale corporaties moeten al hun werknemers degelijke lonen en arbeidsvoorwaarden bieden.

"Naar mijn mening is een deel van het probleem dat eigenlijk niemand weet hoe dit geregeld moet worden. Stel je bijvoorbeeld een bedrijf in Engeland voor dat via een ander bedrijf een Keniaanse digitale arbeider inhuurt. Aan de arbeidsvoorwaarden van welk land moet dit bedrijf dan voldoen?"

Het einddoel van het project van Graham en zijn collega's is om een overzicht te krijgen van zowel de voor- als nadelen van digitale arbeid. Deze vorm van werk kan namelijk een heleboel mensen uit de werkloosheid helpen, of hen de kans geven om meer te verdienen dan ze bij een lokaal bedrijf zouden doen, maar het kan evengoed de vorm van uitbuiting aannemen – en dat is iets waar we ons allemaal bewust van moeten zijn.