Dankzij de veranderende rotatie-as van de aarde gaat Nederland niet overstromen

​Dit jaar heeft het Deltaplan voor het eerst in meer dan zestig jaar een upgrade gekregen voor de 21ste eeuw. Dit is best bijzonder, omdat de vorige keer eerst half Zeeland moest onderlopen voordat we reageerden.

Bert Vermeersen, planetoloog en betrokkene van het Deltaprogramma, zei in 2008 nog dat "het onmogelijk is om te voorspellen hoe hoog de zeespiegel over honderd jaar staat." Niet alleen omdat modellen van klimaatverandering veel van elkaar verschillen, maar ook omdat je rekening moet houden met bizarre dingen als een verandering in de rotatie-as van de aarde.

Om meer te weten te komen over de upgrade, en waarom we ons geen zorgen hoeven te maken om een massale overstroming belde ik met Vermeersen over het Deltaplan.

Wat is de situatie?

Voordat we daar aankomen, eerst even een beknopt overzicht. Het KNMI heeft vorig jaar opnieuw een aantal scenario's beschreven voor de komende eeuw. In het uiterste geval stijgt onze zeespiegel een meter. In de cijfers van 2006 was dit nog maximaal 85 cm, een stijging van bijna 20%.

Het KNMI baseert zich voor een deel op cijfers van het Intergovernmental Panel On Climate Change (IPCC). Dat bijna elk rapport van de afgelopen jaren naar boven bijgesteld is, komt vooral door de smeltende ijskappen van Groenland en Antarctica.

"Over de afgelopen 10 tot 15 jaar hebben die meer massa verloren. De bijdrage gepresenteerd in IPCC 4AR, gebaseerd op metingen tot het jaar 2006, is daarom misschien een onderschatting van de ijsbijdrage die we deze eeuw kunnen verwachten," vermeldt het KNMI op de website.

Speciaal daarom heeft het KNMI een 'extreem zeespiegel scenario' ontwikkeld dat uitgaat van een stijging van 102 cm. Maar zelfs dit 'extreme scenario' is nog een relatief conservatieve schatting, omdat het op consensus tussen verschillende rapporten berust.

Volgens twee rapporten die onafhankelijk van elkaar vorig jaar verschenen bleek dat het smelten van West-Antarctische ijskap 'onomkeerbaar' is door een warme stroming, waardoor een groeiende groep wetenschappers nu zelfs denkt dat de waterspiegel in het komende eeuw wel eens met 125 cm kan stijgen.

Betekent dit dan dat we niet weten wat ons te wachten staat? Nee, dat niet. Hoewel modellen van elkaar verschillen, wijzen ze allemaal omhoog. En door recente computermodellen kunnen wetenschappers inmiddels rekening houden met de meest complexe systemen.

Het gravitatie-effect: de wereld is geen badkuip

In een hoorcollege van vijftien minuten dat onlangs op televisie verscheen legde Vermeersen het gravitatie-effect uit: de effecten van zwaartekracht op water zijn tot aan het laatste IPCC rapport enorm onderschat. Zeespiegelstijging verloopt niet evenredig, zoals in een badkuip, maar verschilt per gebied. De wereldzeeën zijn als een gebergte.

Veel massa trekt water aan. Het gewicht van de dikke laag ijs op de Noord- en de Zuidpool zorgen ervoor dat het water rond de polen tot wel 200 meter hoger ligt dan elders. Naarmate de ijsmassa smelt, neemt ook de aantrekkingskracht op het water af waardoor de waterspiegel rondom de pool daalt terwijl het aan de andere kant van de wereld juist extra stijgt. Zo is het smeltwater van Antarctica voor ons bijvoorbeeld veel gevaarlijker dan van de Noordpool.

Dit proces is nog niet zo lang bekend, vandaar dat het laatste KNMI rapport hoger uitvalt. Maar er is een nog veel opmerkelijker effect.

De wereld is een tol

Door het verplaatsen van de ijsmassa verandert ook de rotatie-as van de aarde, legt Vermeersen mij uit. De aarde tolt anders, waardoor de zeespiegel op de ene plek omhoog komt terwijl het elders juist zakt.

"Zo komt het dat als West-Antarctica smelt en bij ons de zeespiegel stijgt, de zeespiegel hier uiteindelijk toch min of meer gelijk blijft omdat omdat de aarde anders gaat draaien. Beiden effecten heffen elkaar zo'n beetje op, terwijl op andere plaatsen in de wereld beide effecten elkaar juist versterken."

In het geval van het inzakken van de West-Antarctische ijskap stijgt het water bij de donderrode gebieden veel meer dan elders. Bij Nederland is de kleur lichtrood, en dus bijna gelijk aan het gemiddelde.

Dus?

Hoewel het dus inderdaad moeilijk is om te 'voorspellen' hoe de zeespiegel de komende honderd jaar zal stijgen, is de hoeveelheid processen die nu al opgenomen zijn in het Deltaplan uitzinnig compleet. Hoewel de projecties volgens veel wetenschappers nog wel naar boven bijgesteld moeten worden, lijkt het proces van zeespiegelstijging rond Nederland tot 2100 door gravitatie-effect en het veranderen van de rotatie-as nog enigszins te overzien, waardoor het uitgangspunt van het Deltaplan inderdaad best verantwoordelijk lijkt. Mocht het toch allemaal wat hoger uitvallen dan die 'extreme' 102 cm, dan hebben ze gelukkig altijd nog een ​plan B:

"Als de omstandigheden anders uitpakken dan voorzien ….. dan zijn de omvang van de jaarlijkse suppleties langs de kust en de inzet van extra pompcapaciteit op de Afsluitdijk bijvoorbeeld aan te passen aan de gemeten zeespiegelstijging."

Oftewel: meer pompen, harder graven.