Commerciële vluchten worden minder nauwlettend gevolgd dan we denken

Afgelopen weekend verdween een Malaysian Airlines-vlucht opeens uit de lucht. Het vliegtuig in kwestie was een elf jaar oude Boeing 777, aangedreven door Rolls-Royce Trent-motoren. Vlucht MH370 vertrok zaterdag om 12:41 van Kuala Lumpur International Airport onder perfecte condities, steeg naar tien kilometer hoogte en verdween van alle radarschermen.

Commerciële vluchten worden minder nauwlettend gevolgd dan we denken. Er zijn 'dead zones' boven oceanen en verschillende technologie en operationele richtlijnen in verschillende landen. En het is niet de eerste keer dat een vliegtuig midden in een vlucht verdwijnt. Dit is eerder gebeurd, zoals in 2009 bij de Air France-ramp.

Naast de controletorens bij vliegvelden, die de inkomende en uitgaande vluchten monitoren en in goede banen leiden, is er ook de luchtverkeersleiding, die de vliegtuigen in hogere luchtlagen begeleiden. Een groot deel van de wereld is opgedeeld in verschillende samenwerkende gebieden waar een vliegtuig tussen vliegt. Zo komt een vliegtuig telkens op een radarscherm, aangeduid met luchtvaartmaatschappij en vluchtnummer, hoogte en bestemming. Deze informatie helpt de verkeersleiding om vliegtuigen te spotten die te dicht bij elkaar vliegen, en kunnen botsingen voorkomen worden. Als er in deze gebieden iets gebeurd met een vliegtuig, dan verdwijnt er dus een stipje van een radarscherm en kan er alarm worden geslagen.

Boven minder bekeken gebieden, zoals boven de Atlantische Oceaan, werkt het anders. Radar kan een vliegtuig maar tot een bepaalde afstand volgen: uiteindelijk verlaat het het bereik van de radar en verdwijnt dus van het scherm van de lichtverkeersleiding. Dan zijn er natuurlijk andere navigatiesystemen zoals GPS en datalinks, die de laatste jaren tot betere methodes hebben geleid om vliegtuigen te monitoren. Eén van die systemen is het zogenaamde "dependent monitoring," die gebruik maakt van de laatste bekende positie van het navigatiesysteem. Het systeem, Automatic Dependent Surveillance of ADS, wordt door zowel Boeing als Airbus gebruikt.

Maar voor het grootste deel volgen transatlantische vluchten vooraf bepaalde routes. Deze luchtwegen zijn ontworpen om vliegtuigen zo veilig mogelijk langs elkaar te laten vliegen tussen de 28,500 en 41,000 voet hoog. Vliegtuigen op deze route worden niet getracked als kleine stipjes met noodzakelijke info. Tot op een zeker punt vliegen ze met radarcontrole, dan verlaten ze die, waarna de tijd tot hun volgende communicatiepunt berekend wordt op basis van snelheid, richting en vluchtplan. Dus als een vliegtuig door rampspoed getroffen wordt tussen twee van deze punten, verdwijnt die niet van een radarscherm; het vliegtuig verschijnt gewoon niet op de volgende radar wanneer die verwacht wordt.

Dit is ook wat er gebeurde bij de Air France-vlucht op 1 juni 2009. Dit vliegtuig, een Airbus, verliet Rio de Janairo voor Parijs. Het kwam nooit aan in het luchtruim waar het verwacht werd. De aankomsttijd kwam en ging en Air France wist dat het vliegtuig zonder brandstof zou zijn gekomen. En omdat het in een dead zone voor radar was toen het verdween, werd het vinden van het vliegtuig - en de oorzaak van de crash - een enorme zoektocht.

Crashonderzoekers hadden bijna geen aanwijzingen toen ze begonnen aan het mysterie van het verdwijnen van Air France 447. Het meest bruikbare bewijs wat ze hadden was een onderhoudsrapport, dat elke 10 minuten automatisch werd uitgestuurd om grondpersoneel te helpen voorbereiden voor mogelijk onderhoud. Een van deze Aircraft Communication Addressing and Reporting System-rapporten gaf onderzoekers een grof idee van de laatst bekende posittie van het vliegtuig. Toch duurde het nog vijf dagen voordat er onderdelen van het vliegtuig werden gevonden. En dan niet eens het hele vliegtuig, alleen stukken van de romp en een paar van de 239 mensen aan boord.

Het duurde bijna twee jaar en de hulp van de machines die de Titanic vonden om de Airbus te vinden - en de zware dozen. Twee jaar nadat het vliegtuig niet op een radarscherm verscheen werd het mysterie opgelost. Tl;dr: het vliegtuig was in een storm terecht gekomen.

Er was ijs in de pitotbuisjes gekomen, die er voor zorgen dat het vliegtuig zijn snelheid kan meten. Toen de luchtsnelheidinfo ineens verdween, gaf de Airbus controle weer terug aan de piloten die helaas besloten om te klimmen en hun snelheid te verhogen. Op de hoogte waarop ze vlogen veroorzaakte die clim aërodynamische stall. Het vliegtuig viel als een homp aluminium uit de lucht, en tegen de tijd dat de piloten wisten wat er aan de hand was, was het te laat. De Airbus maakte een bommetje in de Atlantische oceaan.

Dit wil niet zeggen dat de vlucht van Malaysian Airlines op dezelfde manier ten onder is gegaan - er zijn geruchten dat passagiers met valse ID's mogelijk het vliegtuig hadden gekaapt - maar het toont wel aan dat vliegtuigen kunnen verdwijnen en dat de oorzaak ingewikkelder kan zijn dan verwacht.

Daarnaast is het niet overal op aarde zo goed geregeld als hier in Europa. Het zou dus nog maanden tot jaren kunnen duren voordat we weten waarom dit vliegtuig van de radarschermen verdween.