De plasticopruimmachine van Boyan Slat slaagt voor nieuwe test in Wageningen

In 2012 sprak Boyan Slat tijdens TEDx Delft. Hij presenteerde een plan om het plastic dat in de oceanen rondzwerft op te ruimen. Zijn idee ging viral, hij kreeg geldschieters en hij kon het plan gaan uitvoeren. Nu zijn we enkele jaren verder en ik kon met mijn eigen ogen zien hoe zijn uitvinding wordt getest bij MARIN, een onderzoeksinstituut voor maritieme technologie.

The Ocean Cleanup, de organisatie van Boyan, is de afgelopen jaren bezig geweest met een aantal onderzoeken waarmee ze de haalbaarheid van het project proberen aan te tonen. Zo hebben ze eerder dit jaar een enorme expeditie uitgevoerd, waarvan de resultaten in de loop van volgend jaar bekend worden gemaakt. De voorlopige resultaten wijzen erop dat er tien keer meer plastic in de Stille Oceaan drijft dan altijd werd gedacht. Volgens Boyan is dit slecht nieuws voor het milieu, maar goed nieuws voor het project. The Ocean Cleanup moet zichzelf gaan financieren met het geld dat ze verdienen met de verkoop van gerecycled oceaanplastic. Meer plastic betekent dat het per kilo goedkoper zal zijn om het plastic uit de fuiken te halen.

Bij MARIN werkt de organisatie aan een van de andere risico's van het project. Ze zijn daar met een team van ingenieurs aan het uitzoeken of ze de uitvinding van Boyan – een 100 kilometer lange drijvende slang – wel stevig genoeg kunnen maken om tientallen jaren in de zee te blijven liggen. Sceptici zeggen dat dit niet gaat lukken. Zo'n lange drijvende constructie is ook nooit eerder gebouwd.

"Iedereen zegt: 100 kilometer flexibele lijn? Mark, dat kan nooit! Vier kilometer waterdiepte? Dat kan helemaal niet!," aldus Mark Paalvast, een ingenieur verbonden aan het project. "Iedereen is sceptisch en ik denk dat daarvoor deze testen ook goed zijn. Iedere keer bewijzen we weer dat het wel kan. Kijk maar: we hebben het op beeld."

In een van de bassins van MARIN, wat, plat gezegd, een hypergeavanceerd golfslagbad is, test The Ocean Cleanup een schaalmodel van een 360 meter lange slang die ze uiteindelijk in de oceaan willen leggen. Het model is 20 meter lang – een schaal van 1 op 18. Die 360 meter haalt bij lange na niet de 100 kilometer lengte die de uiteindelijke constructie moet hebben. Paalvast legt uit dat het niet mogelijk is om een schaalmodel van het uiteindelijke ontwerp op deze manier te testen. Op een schaal van 1 op 20 zou dat model nog steeds 5 kilometer lang zijn. "Dat is gigantisch, dat kan niet," zegt Paalvast.

Paalvast legt uit dat het onderzoeksteam de metingen gebruikt om met software de grotere constructie beter te kunnen simuleren. "Hoe gaat het bewegen? Wat zijn de krachten die we zien? Als we dat begrijpen dan stoppen we dat weer in onze software. Dat is helaas niet zo spannend als dit golfslagbad, maar zo kunnen we wel kijken naar constructies die tien of honderd keer zo lang zijn." Daarnaast is het uiteindelijke ontwerp modulair, dus kunnen ze in het bad wel tests uitvoeren voor één segment van de constructie. Paalvast moet wel toegeven dat ze pas echt zeker weten of het ontwerp werkt, wanneer ze er ook een in zee hebben gelegd.

Naast de experimenten bij MARIN gaat het team van The Ocean Cleanup later dit jaar een prototype van 100 meter in de Noordzee leggen. Dan hopen ze genoeg te weten om eind 2016 een nieuw prototype van 2 kilometer voor de kust van Japan te kunnen leggen. Dat prototype moet dan volledig functioneel zijn en het aanspoelen van plastic op het Japanse eiland Tsushima zien te voorkomen. Daar is wel nog minimaal een jaar aan testen en experimenten voor nodig.

Terwijl de experimenten in volle gang zijn, heeft Boyan tijd gemaakt om even met mij te praten.

Motherboard: Hoi Boyan! Heb je niet stiekem een beetje spijt dat je de wereld twee jaar geleden beloofde de oceanen schoon te maken?

Boyan: Nee. Totaal niet. Ik kan me niks leukers voorstellen dan wat ik nu aan het doen ben.

Niemand anders doet het, dus iemand moet het doen. Gezien de schaal van het probleem is het belangrijk dat we het in ieder geval proberen.

Ben je zelf in de plasticsoep geweest? Hoe ziet het er echt uit?

Ik ben zelf niet mee op de recente Mega Expeditie geweest. Die duurde een maand en ik had daarvoor geen tijd. Je zit dan ook een maand zonder internet. We hebben mensen gestuurd die dat wel aankunnen. Ik ben wel twee keer naar de North Atlantic Gyre geweest. De soep daar is meer dan tien keer dunner dan die in de Stille Oceaan. Ik was daar vier dagen verwijderd van het dichtstbijzijnde land. De dichtstbijzijnde mensen zijn de astronauten van het International Space Station. Er is daar veel plastic, maar het is verspreid over een groot gebied. Het is geen eiland waarop je kan staan. Dat is de reden waarom we van die lange armen gebruiken. Eigenlijk creëren we een kunstmatige kustlijn. Eenmaal in het midden is de plasticsoep 100 duizend keer geconcentreerder. Dan kun je er wel op lopen.

Het golfslagbad gaat draaien voor een nieuwe test. Boyan wordt afgeleid door de golven.

Vind je het spannend als er hier een test wordt uitgevoerd?

Je wordt echt een soort supernerd als je hier een paar dagen bent. Bij ieder golfje denk je: 'Whoa, een golfje!' En die gasten van hier zijn nog veel erger dan ik.

Kun je je vrienden nog uitleggen waar je mee bezig bent?

Dit deel misschien niet. Maar, het geheel, waarom ik het doe, dat snappen ze wel.

In hoeverre is een test zoals deze betrouwbaar?

Als bijvoorbeeld Shell een boorplatform wil bouwen, dan is zo'n test als deze de laatste voordat ze een miljard euro uitgeven om het in zee te bouwen. Dit is ietsje ongebruikelijker dan een boorplatform. Wij moeten hierna nog meer testen. Maar het laat wel zien hoe accuraat en betrouwbaar de test is.

Hoe betaal je dit allemaal?

Vanaf de zomer van vorig jaar, tot aan 2020 – het moment dat we het echt gaan doen – schatten we de kosten op 30 miljoen euro. We zijn begonnen met 2,2 miljoen dollar aan crowdfunding. Voor de rest moeten we vertrouwen op mensen, filantropen. Bedrijven kunnen ook meedoen, maar het zijn nu vooral individuen die onze mening delen dat dit moet gebeuren.

Wanneer kun je met zekerheid zeggen dat dit gaat werken?

Op het moment dat we het doen. Dat is met alles wat nieuw is. Aan ons de taak om ervoor te zorgen – voordat we er honderden miljoenen in steken – dat de risico's op falen zo klein zijn als de kans dat je door bliksem wordt geraakt. De grootste afname in onzekerheid zal plaatsvinden als we dat ding in Japan doen. Dan kun het gewoon zien werken. Ik vermoed dat alles daarna een stap makkelijker gaat worden qua geld vinden en support krijgen. Nu moet je het echt hebben van de mensen die het risico durven te nemen.

In hoeverre is dit project afhankelijk van het slagen van de PR?

Het maakt alles een stuk makkelijker. Toen ik net was gestopt met studeren had ik 300 euro zakgeld en toen heb ik 300 bedrijven gemaild om te vragen voor sponsoring.

Boyan is weer afgeleid door de golven.

Echt grote golven! Sorry, soms kan ik mijn inner nerd niet in bedwang houden. Ik vraag me af of ik hierop kan surfen.

Daar zullen ze vast wel een programmaatje voor kunnen schrijven.

Dan weet ik wel wat ze hier 's nachts en in de weekenden doen.

Goed, maar we hadden het ergens anders over.

Ja. Ik heb toen driehonderd bedrijven gemaild en ik kreeg één reactie. Daar is niks uitgekomen, en we hadden geld nodig. Alle partijen waarmee we nu werken zijn naar óns toegekomen. Alles gaat er tien keer sneller door.

Hoeveel van je tijd gaat er in dit project zitten? Heb je bijvoorbeeld nog tijd om een film te kijken?

Nauwelijks. Ik stop hier gemiddeld honderd uur per week in. Soms wat meer. Ik heb niet echt vrije tijd. Dit is ooit begonnen als hobby, dus je kunt dit best een uit de hand gelopen projectje noemen. Ik kan me weinig leukers bedenken, dus ik mag echt niet klagen. En het gaat dus nooit snel genoeg, dus hoe meer tijd ik hierin kan steken hoe beter. Maar eens in de zoveel tijd kan ik wel een film kijken.

Stel, het is 2020 en de Ocean Cleanup is in volle gang, maar we zijn er niet in geslaagd om de nog steeds toenemende stroom van plastic naar de oceaan te stoppen. Heeft het dan wel zin?

Uiteindelijk moet het plastic dat erin zit eruit. Het gaat niet vanzelf weg. Als we niets doen blijft de soep terugkomen en moeten we het over een paar decennia opnieuw doen. Idealiter hoeft dat niet. Waar we nu naar kijken is of we spin-offtechnieken kunnen ontwikkelen om plastic tegen te houden in rivieren, voordat het in de oceaan terecht komt. Toen ik begon had ik gehoopt dat wij de enige missing link waren. Er waren zoveel organisaties die werkten aan preventie. Ik had gehoopt dat het voldoende zou zijn. Maar de input neemt nog steeds toe, dus wellicht dat we daar ook een keer iets mee moeten doen. Of het zin heeft? Zeker, maar het zou nog beter zijn als de plastickraan tegen die tijd gesloten is.