Ben jij een eng persoon?

Aan welke van de volgende kenmerken voldoe jij?

• 1. Ik sta vaak te dichtbij anderen
• 2. Ik heb vettig haar
• 3. Ik heb een ongewone glimlach
• 4. Ik heb uitpuilende ogen
• 5. Ik heb lange vingers
• 6. Ik heb een warrig kapsel
• 7. Ik heb een zeer bleke huid
• 8. Ik heb wallen onder mijn ogen
• 9. Ik draag rare kleren
• 10. Ik lik mijn lippen vaak
• 11. Ik draag vieze kleren
• 12. Ik lach vaak op ongepaste momenten
• 13. Mensen voelen zich ongemakkelijk als ze weg willen lopen bij een gesprek met mij
• 14. Ik stuur gesprekken vaak richting seks

Als je aan een of meerdere van deze kenmerken voldoet, dan vinden andere mensen je eng – tenminste, als je een nieuw onderzoek mag geloven naar de kenmerken van mensen die anderen eng vinden. Mocht je je nog niet bewust zijn dat je een griezel bent, dan is er goed nieuws: in hetzelfde onderzoek geven mensen aan dat ze denken dat enge mensen waarschijnlijk niet zelf weten dat ze eng zijn.

Als mens weet je meestal meteen of iemand eng is of niet. Het is een soort zesde zintuig dat niet helemaal goed te definiëren is, maar desalniettemin meestal heel duidelijk is. In een nieuw onderzoek, deze week gepubliceerd in New Ideas in Psychology, trachten psychologen van Knox College erachter te komen wat de kenmerken zijn die dat zintuig doen prikkelen – en hebben zo een handige lijst samengesteld om te checken of je zelf een eng mens bent.

In het paper "On the nature of creepiness," zetten psychologen Francis T. McAndrew en Sara S. Koehnke uiteen hoe ze voor het eerst in de geschiedenis van wetenschap dit fenomeen onderzocht hebben. Volgens hen ligt de oorsprong van iemand al dan niet eng vinden, in het niet helemaal kunnen plaatsen of diegene een bedreiging vormt – zoals wanneer je een persoon met akelig grote handen tegenkomt in een donker steegje.

Op het moment dat iemand niet in de gangbare normen valt – door bijvoorbeeld raar gedrag te vertonen, ongewone emotionele respons te tonen of niet-normale, zichtbare fysieke kenmerken te hebben – activeert dat onze 'engheidsdetector,' omdat we niet zo goed weten hoe we met diegene om moeten gaan. Het activeren daarvan zorgt weer voor verhoogde alertheid en een gevoel van onbehagen.

Omdat er nog zo weinig over bekend is, probeerden de onderzoekers om met zo min mogelijk aannames een set karakteristieken van enge mensen te verzamelen bij een groep proefpersonen. 1334 deelnemers beantwoordden hiervoor de vraag welke van 44 kenmerken (bijvoorbeeld dat ze je vriend nooit direct aankeken) ze al dan niet eng vonden op een schaal van 1 tot 5 – wat resulteerde in de bovenstaande lijst.

Ook vroegen ze de deelnemers naar andere kenmerken van engerds, zoals hobby's en beroepen die akelige personen meestal hebben. Het zal je vast niet verbazen dat clowns met stip de lijst aanvoeren, gevolgd door taxidermist en eigenaar van een seksshop. Het minst enge beroep was meteoroloog.

De onderzoekers willen in de toekomst hun onderzoek naar engheid gaan uitbreiden naar enge plekken zoals spookhuizen. Dat is interessant, want engheid is een weinig begrepen en minder onderzocht fenomeen; een overblijfsel van tijden waarin mensen nog regelmatig met onzekerheden kampten die tot de dood zouden kunnen leiden.

Door het mechanisme achter engheid te begrijpen zouden we een hoop problemen wellicht kunnen oplossen waar we als moderne mens mee kampen. Waarom sommigen het prettig vinden vrijwillig om naar horrorfilms te gaan, bijvoorbeeld, maar ook hoe we robots of virtuele assistenten minder eng kunnen maken.