De man die luxueuze schuilkelders bouwt voor paranoïde miljonairs

Terwijl we de Highway 41 in de Amerikaanse stad Terre Haute (in Indiana) afrijden, moet ik van mijn gids mijn iPhone afgeven en een satijnen blinddoek omdoen. Er waren duidelijke voorwaarden gesteld aan mijn bezoek: ik mocht niet weten waar we heen gingen of hoe we er zouden komen. We waren namelijk op weg naar een verborgen ondergrondse bunker, die is ontworpen om iedere mogelijke wereldvernietigende ramp te doorstaan.

Als ik mijn blinddoek afdoe sta ik in een soort grasveld, en kijk ik naar een kubusachtig, betonnen gebouw. Het onderkomen wordt Vivos Indiana genoemd, en deed tijdens de Koude Oorlog dienst als plek waar de communicatieafdeling van de Amerikaanse overheid gevestigd was. Het is het Krasnapolsky onder de 'doomsdayshelters': schuilplaatsen waar mensen voor nucleaire winters of zombie-apocalypses kunnen schuilen. Maar dan ook nog eens in extreme luxe, terwijl de rest van de mensheid ten onder gaat. De woonkamer heeft muren van vier meter hoog, leren banken, schilderijen van vrolijke stadsgezichten in Parijs, torenhoge neppe varens en pluche tapijten. Faith Hill schalt uit een groot tv-scherm en daarvoor staan drie rijen comfortabele beige ligstoelen. De kasten zijn volgestouwd met zestig soorten gevriesdroogd en ingeblikt voedsel; een diner kan bestaan uit spaghetti aglio e olio geserveerd met gefrituurde steak, een verse tomaat-en-zucchinisalade die rechtstreeks uit de hydrocultuurtuin komt, en een decadente chocoladebrownie. De slaapkamer van acht bij negen is ontworpen voor vier mensen (er zijn ook grotere kamers voor zes personen) en de stapelbedden zijn uitgerust met chique witte dekens en dekbedden die niet zouden misstaan in een viersterrenhotel, zo valt te lezen op de website van Vivos.

Ik plof neer op een luxueus matras en concludeer dat je hier waarschijnlijk als een beertje doorslaapt, als de complete wereld ooit in de fik staat.

Er zijn twee kennels voor huisdieren, een kluis waar je pistolen in kunt bewaren, een kleine sportschool, medische faciliteiten en een geluidsdichte motorkamer met twee generators die draaien op diesel die is opgeslagen in een honderdduizend liter tellende tank– genoeg voor meer dan een jaar gebruik. Een andere kamer bevat een hightechfilter dat binnenkomende lucht filtert op nucleaire, biologische en chemische deeltjes.

Volgens Robert Vicino, oprichter en CEO van het overlevings- en prepbedrijf the Vivos Group, bieden deze faciliteiten onderdak aan iedereen die bereid is geweest om alvast 30.000 euro entreegeld neer te tellen. Deze klanten bestaan onder anderen uit een topchirurg, een kolonel in het Amerikaanse leger en een filmster. De meeste van zijn klanten zijn "conservatieve types die niet op de overheid vertrouwen, mocht er ooit een ramp uitbreken."

"Zoals Ayn Rand zei: de realiteit negeren zal je er niet tegen beschermen," aldus Vicino.

De mensen die zich bezighouden met het treffen van voorbereidingen voor het mogelijke einde van onze beschaving – ook wel 'preppers' genoemd – worden vaak gezien als angsthazen met alu-hoedjes die buiten de samenleving staan, maar de klanten van Vicino zijn eigenlijk vooral mensen die angst koesteren voor het eind van de wereld en die angst afkopen met stapels geld. De zakenman uit San Diego werpt zich op als hoeder van een miljoenenindustrie. Als we de logica van de ondernemer volgen, leven de rijken op grotere voet dan gewone mensen – en is er geen enkele reden waarom dat zou moeten veranderen als de wereld ooit ten einde komt.

Vicino is een enorme man, maar zijn lichaam lijkt desondanks te klein voor zijn buitensporige persoonlijkheid. Iemand die naar eigen zeggen in contact staat met het buitenaardse, heeft hem ooit verteld dat hij naar de aarde is gestuurd om het menselijke ras te redden. Hij ziet zichzelf als een man met een missie: De afgelopen 20 jaar heeft de 61-jarige sterk het gevoel dat er "iets onze kant op komt".

Als je Vicino hoort praten, krijg je de indruk dat zijn leven geleid wordt door voortekenen en ongelukken. Toen hij in de jaren zeventig een verveelde kunstacademiestudent in Connecticut was, verpulverde een stuk ijs de voorruit van zijn auto. Hij zag dit als een voorteken van dat hij zijn geluk in California moest gaan beproeven. Daar zette hij een bedrijfje voor opblaasproducten op, met het plan om een gigantische opblaasbare KingKong op de Empire State Building te plaatsen om de 50-jarige verjaardag van de film te vieren. (De ballon scheurde helaas, door de harde wind.) Vincino vertelde me dat hij in zijn twintiger jaren in een Rolls Royce reed, maar dat hij in de jaren tachtig failliet ging en zichzelf opnieuw moest uitvinden. Hij besloot vastgoedondernemer te worden. In de jaren negentig kocht hij aandelen in villa's op luxueuze plekken, zoals Aspen en Zuid-Frankrijk. Tijdens deze periode begon hij na te denken over zijn droom om overlevingsbunkers te bouwen waar mensen in comfort een Apocalypse kunnen overleven. In 2007, net voor de financiële crisis, besloot hij het erop te wagen.

Zijn timing was perfect. Sinds 2013 telt het land ongeveer 1,6 miljoen nieuwe miljonairs en er is berekend dat er meer dan 3 miljoen preppers in de VS wonen. En deze groepen overlappen elkaar, helemaal in deze tijd van politieke verdeeldheid, waarin veel rijken zich zorgen maken om de veiligheid van hun geld. Vicino waarschuwt de rijken dat ze klaar moeten zijn voor een scenario waarin "je buurmeisje verandert in een roofdier – met wapens en al". Zonder enige ironie vraagt hij aan me: "Wil je in tijden van complete chaos en anarchie daadwerkelijk vechten tegen zombies, roofdieren, gangs, milities, of wat dan ook, die alleen maar uit zijn op jouw rijkdommen?

Het is sowieso een goede periode om in de industrie te zitten die zich richt op angst. Uit meerdere publieke uitlatingen, en uit de laatste jaarlijkse bijeenkomst van het World Economic Forum, blijkt dat steeds meer van de rijken der aarde lijden aan een haast paranoïde angst voor oproer en revolutie. Afgelopen jaar publiceerde de ondernemer en durfkapitalist Nick Hanauer een open brief in Politico Magazine, gericht aan zijn "Mede-zillionairs", waarin hij de groeiende angst onder de rijken opsomde: "Hoe ik de toekomst voor me zie? Ik zie vooral hooivorken."

Psycholoog Peter J. Behrens, die doomsdayfenomenen bestudeert, ziet dit soort grootste survivalplannen als een symptoom van sociale- en psychologische uitsluiting; als de plek waar "paranoia en narcisme samenkomen." Volgens Behrens is voor drie dagen voedsel inslaan en een werkende zaklamp in huis hebben een redelijke manier om je voor te breiden op een mogelijke ramp, maar grenst het idee dat je afgezonderd van de rest van de mensheid kan overleven in een luxe bunker aan grootheidswaanzin.

Behrens ziet de Amerikaanse preppers als een nieuwe variatie op de apocalyptische angsten van de jaren vijftig, die voortkwamen uit de dreiging van een nucleaire ramp. Hij gelooft dat het Amerikaanse beleid en de economische trends, samen met de opkomst van social media – waar gelijkgestemden gemakkelijk kunnen netwerken met elkaar – deze recente obsessie met het einde van de wereld hebben aangewakkerd. Preppen kan ook gelinkt worden aan de opkomst van libertarische bewegingen in Amerika die stellen dat de overheid onvoldoende in staat is om in te grijpen bij sociale onlusten, of dat elke poging daartoe een vorm van tirannie is. Het is een filosofie die in zijn extremen het christelijke credo van naastenliefde vervangt voor een bijna mystiek geloof in zelfbehoud. Je verschuilen in een bunker terwijl de rest van de mensheid ten onder gaat omdat ze zich niet zo goed hebben voorbereid als jij, is in zeker zin de ultieme libertarische fantasie.

Onder de eigendommen van Vicino valt onder andere de onlangs geopende Vivos Europe One, een ondergronds complex dat verborgen ligt onder een voormalige munitieopslag in Duitsland. Vicino en zijn partner, een Duitse ontwikkelaar, kochten het voor ongeveer twee miljoen euro. Het complex, dat afgelopen zomer onthuld werd, beslaat zo'n zeventigduizend vierkante meter, heeft nu een geschatte waarde van een miljard euro, en is groot genoeg om onderdak te bieden aan 34 families voor een jaar, zegt Vicino. Zij kunnen gebruik maken van de gemeenschappelijke zwembaden, de wijnkelder en de individuele woonruimtes (die ze kunnen inrichten met meubels van hun favoriete ontwerpers). Ook hoeven ze zich geen zorgen te maken dat ze in een wetteloze omgeving belanden. Het complex heeft zijn eigen wetten, en elke bunker zal zijn eigen tribunaal krijgen om conflicten tussen de rijke inwoners te beslechten. De gewapende beveiliging die door Vivos is ingehuurd zal dealen met de gevaren die van buitenaf komen – waarschijnlijk minderbedeelde mensen die de bunker in willen komen.

Een plek op deze ondergrondse Ark van Noah kost je tussen de 2,5 en 4,5 miljoen euro – ongeveer honderd keer zoveel als een plek in Vivos Indiana kost.

Andere faciliteiten van Vivos, legt Vicino uit, zijn geheim en worden niet openbaar gemaakt. De meeste klanten willen uiteraard ook anoniem blijven, maar de pr-mensen van Vicino hebben me wel enkele citaten gegeven die van tevreden klanten zouden zijn.

Zo schrijft iemand: "Zoals vele anderen heb ik het gevoel dat er iets staat te gebeuren. De tijd is aangebroken voor een rampenplan voor mijn familie en ik. Er zijn tegenwoordig meer dingen die een ramp zouden kunnen veroorzaken dan ooit."

"De wereld wordt steeds gevaarlijker," zegt een ander. "Waar kunnen we anders heen wanneer de onvermijdelijke SHTF (SHTF betekent "shit hits te fan", Amerikaanse preppertaal voor een doomsdayscenario).

Vicino is niet de enige die een slaatje probeert te slaan uit deze nieuwe generatie preppers. De ondernemer heeft veel respect voor een van zijn concurrenten, de ontwikkelaar Larry Hall van Silo Home die een luxueus appartementencomplex bouwde in een leegstaande silo in Kansas (de acht onderkomens van 1,8 miljoen zijn naar verluid uitverkocht). Vicino zegt dat hij momenteel met verschillende potentiële klanten in gesprek is over het complex in Duitsland, waaronder een extreem rijke prepper die misschien het hele pand wil kopen.

Aan het einde van mijn bunkerbezoek dacht ik aan de nieuwe maatschappij die Vicino probeert op te bouwen. Veel van de superrijken weigeren niet alleen om de echte problemen waar onze maatschappij mee worstelt – zoals de groeiende inkomensongelijkheid – onder ogen te zien, maar leven volledig in hun eigen fantasiewereld.

Toch ziet de ondernemer de toekomst van zijn bedrijf rooskleurig in. "Vivos zal zoveel mogelijk onderkomens bouwen, inrichten, bevoorraden en verkopen, zolang de tijd het toelaat en er genoeg vraag naar is. We kunnen niet voorspellen of en wanneer er een tijd zal komen dat de mensheid veilig is voor zowel natuurrampen als door mensen veroorzaakte rampen. Mensen geloven nooit dat er iets zal gebeuren, totdat het gebeurt!"

Het Economic Hardship Reporting Project, een journalistieke non-profitorganisatie, heeft bijgedragen aan de totstandkoming van dit artikel.