Deze gigantische Antarctische ijsplaat smelt aan twee kanten

De laatste jaren hebben wetenschappers zich bezig gehouden met de vraag of een gigantische Antarctische ijsplaat aan de onderkant (door warmer worden oceanen) of aan de bovenkant (door warme lucht) aan het smelten is. Vandaag is het mysterie opgelost: het smelt aan beide kanten.

Een groep wetenschappers van de British Antarctic Survey hebben met nieuwe technieken om satelliet- en radardata vast te stellen, geprobeerd te analyseren wat de oorzaak is van de afname van de enorme ijsplaat Larsen C. Deze ijsplaat is een meter in oppervlakte gedaald tussen 1998 en 2012. Het onderzoek, dat gepubliceerd is in The Cryosphere, toont aan dat het smelten van de bovenlaag (onder andere door sneeuwophoping) evenveel bijdraagt aan de totale afname als het smelten van de onderlaag.

"We weten dus dat Larsen C op twee plekken tegelijk aan het smelten is," stuurde Dr. Paul Holland in een email met het British Antarctic Survey naar Motherboard. "Dit lost de discussie op, maar is ook erg verrassend. Met name omdat in andere delen van Antarctica de ijsplaten alleen aan de onderkant smelten door het warmer worden van de oceaan."

De ontdekking is belangrijk, omdat de ijsplaat op het moment een een enorme gletsjer tegenhoudt om de oceaan in te glijden. Dit zou een aanzienlijke stijging in de zeespiegel kunnen veroorzaken.

IJsplaten zijn drijvende massa's van ijs en sneeuw, die bevestigd zijn aan het continentale ijs, maar op de oceaan drijven. Larsen C's buurmannen, Larsen A en B, raakte los van het land en stortte spectaculair ineen in 1995 en 2002. Opmerkelijk, want de situatie van Larsen B was de afgelopen 10000 jaar toch vrij stabiel. Hier is een animatie over hoe het instorten van Larsen B (wat een maand heeft geduurd) eruit heeft gezien vanuit NASA's Terra satelliet.

IJsplaten dragen zelf niet bij aan een stijging van de zeespiegel, omdat ze al drijven op de oceaan. Maar wanneer deze losschieten maken ze de weg vrij voor continentaal ijs om de oceaan in te glijden, wat een behoorlijk effect heeft op de zeespiegelstijging.

Larsen B was ongeveer 3250 kilometer en Larsen C zo'n 50000 kilometer groot. Bijna net zo groot als als Nova Scotia, de grootste ijsplaat van Antarctica. De gletsjers achter Larsen A en B, die nu bevrijd zijn van hun ijsplate, glijden steeds sneller in de oceaan. "Deze gletsjers samen zorgen voor ongeveer een kwart van Antarctica's bijdrage aan de stijging van de zeespiegel," aldus Holland.

"Larsen C is veel groter dan deze ijsplaten, waardoor we ons erg zorgen maken over de situatie. Het in elkaar storten van Larsen C zou een stijging in de zeespiegel kunnen veroorzaken van een paar centimeter." Dat is evenveel, volgens eenvrij recent onderzoek in Nature Climate Change, als het totaal aan zeespiegelstijging in de afgelopen 10 jaar.

Het smelten van de bovenkant is de minste zorg op het moment. Wanneer de sneeuwlaag smelt sijpelt het in de ijsplaat het vriest het weer dicht. Dit zorgt wel voor een dichter en meer samengedrukt oppervlak, maar de massa blijft hetzelfde. Wanneer de sneeuw volledig is weggezakt kan dit wel zorgen voor diepe gletsjerspleten. Dit heeft waarschijnlijk voor een groot deel bijgedragen aan het ineenstorten van Larsen B. Larsen C heeft op het moment nog een sneeuwlaag van ongeveer 10 meter. Volgens het onderzoek duurt, wanneer het smelten op dit tempo doorgaat, nog 250 jaar voordat alles gesmolten is.

Holland's team evalueerde de oorzaken voor het ineenstorten van Larsen C en vonden op twee gebieden een vergroot risico. Ten eerste zorgt het smelten van onderkant van de ijsplaat en het afbreken van grote ijsbrokken voor een stijging van het water. Hierdoor wordt ook de structuur van de ijsplaat aangetast, wat een onstabiele situatie veroorzaakt. De onderzoekers houden nauwgezet een gebied in het zuidelijke deel van de ijsplaat in de gaten, omdat deze binnen een aantal al de structuur zou kunnen aanpassen.

Ten tweede zou de ijsplaat in te nabije toekomst los kunnen raken van het continentale ijs (de Bawden Ice Rise). "Een groot stuk ijs schoot al los van Bawden tussen December 2004 en Januari 2005. Het steeds verder smelten van dit stuk ijs kan ervoor zorgen dat de ondergrond van Bawden straks weg is.

Zeespiegelstijging is een van de meest angstaanjagende dreigingen van klimaatverandering. De Intergovernmental Panel on Climate Change stelt dat de zeespiegel met een halve tot een meter zal stijgen wanneer er geen drastische maatregelen worden getroffen. Een onderzoek wees uit dat tien procent van de wereldpopulatie 10 meter of minder onder de zeespiegel leeft. 40 procent van deze mensen leeft in een onderontwikkeld land, waarvan 75 procent in Azië. 21 landen hebben de helft van hun bevolking wonen in laaggelegen gebieden, waardoor zij extra kwetsbaar zijn voor stormen, waterstijging, vervuild drinkwater, erosie en schade aan het milieu.

"Om een goed beeld te krijgen van de zeespiegelstijging moeten we alle rapporten analyseren, ook die van de kleinere gletsjers en ijsplaten," aldus Holland. "Maar omdat te doen moeten we eerst begrijpen waarom zij smelten, zoals het warmer worden van de oceanen of de veranderingen in de temperatuur van de lucht."