De vreemde schoonheid van meisjes die met slangen spelen

De kunstwerken van de Britse conceptuele kunstenares Clare Strand bestaan onder andere uit een kermiskraam waar mensen een foto konden winnen, een boek dat volledig bestaat uit foto’s van tafellakens en een totem gemaakt van Popular Mechanic-tijdschriften, compleet met post-its op de pagina’s die de de kunstenaar interessant vond. In al haar werk zijn elementen van surrealisme, speelse ondermijning, illusie en eigenaardigheden te vinden. Haar meest recente boek, Girl Plays with Snake, bestaat uit gevonden foto’s waarop meisjes met slangen spelen, die voorzien zijn van automatisch gegenereerde woorden. Het project kwam tot stand toen Clares dochtertje van school kwam en haar vertelde dat ze een slang had vastgehouden. De kunstenares is zelf geen fan van slangen, maar spitte daarna wel haar archieven door op zoek naar foto’s die ze al verzamelde sinds ze een tiener was, en vond foto’s van slangen die haar zowel aantrokken als afstootten. We spraken Clare over de rol van toeval en onderzoek in haar werk, de kracht van tegenstrijdige betekenissen en waarom rariteiten zo vaak terugkeren in haar kunst.

Wat interesseert je aan gevonden foto’s? Wil je de persoon die de foto nam en de context leren kennen? Ben je meer geïnteresseerd in de betekenis die je er zelf aan geeft? Of is het een combinatie van de twee?
Ik ben geïnteresseerd in ‘gevonden’ fotografie omdat er niets aan vastligt - het kan verschillende vormen aannemen afhankelijk van de context. Ik zie het wel als een samenwerking, met de foto in plaats van de maker. Het gebruik van gevonden foto’s is maar een fractie van mijn output, maar ik beschouw ze als creatieve bron, op dezelfde manier als hoe ik mijn foto’s zie.

Slangen hebben zoveel verschillende bijbetekenissen: horror, erotiek, religie, de verleiding van Adam en Eva. Wat trok je in eerste instantie aan de foto’s van meisjes met slangen aan?
Ik ben altijd bang voor slangen geweest, maar heb toch foto’s van ze verzameld. Dit lijkt, zelfs voor mij, een behoorlijk perverse daad. Ik ben geïnteresseerd in de kracht van de dialectiek en in dit geval de push en pull van afstoting versus aantrekking. Tijdens mijn carrière heb ik gekeken naar een aantal fotografische genres, maar nooit natuurfotografie. Dit zou je kunnen zien als mijn perspectief erop. Natuurlijk is de historische context van de geportretteerde vrouwen, in beeld en literatuur, met slangen onderdeel van dit onderzoek en is die context impliciet verwerkt in de foto’s, zonder daar te veel aandacht op te vestigen.

In de foto’s is er een vreemde nevenschikking tussen de luchtigheid van glimlachende meisjes en het gevoel van gevaar en die slangen vaak opwekken. Was dat iets waar je naar zocht in de beelden?
Vrouwen en slangen hebben altijd centraal gestaan binnen mijn denkwijze - de pure botsing, naast de historische vergelijkingen en fictieve samenzwering tussen vrouwen en slangen. Als lezer kun je ze eng of aanlokkelijk vinden, geruststellend of bedreigend, krachtig of deel uitmakend van een moeilijke geschiedenis.

Waar heb je de beelden gevonden?
Mijn zesjarige dochter kwam thuis van school en vertelde me dat ze die dag een slang had vastgehouden. Ik was behoorlijk geschokt, maar tegelijkertijd bewonderde ik haar moed. Het deed me aan iets terugdenken van dertig jaar daarvoor, en ik dook in mijn archieven en zocht naar de foto’s van slangen die ik vroeger verzamelde. Daarna vervolgde ik mijn zoektocht op eBay en rommelmarkten naar foto’s van slangen en vrouwen.

Waarom was de toevoeging van woorden in dit boek zo belangrijk voor je?
De tekst ondersteunt niet, maar is wel actief in het boek. Girl Plays with Snake is een boekproject in zijn totaliteit, het zou nooit werken in de vorm van een expositie.

Net als de foto’s, zitten de begeleidende woorden tussen duister poëtisch en kinderachtig speels in. Kun je me vertellen hoe je tot deze woorden gekomen bent?
De teksten waren allemaal deels gegenereerd door automatische dichtsites. Ik wilde dat de teksten allemaal op een gelijksoortige manier geproduceerd werden als de foto’s die ik had verzameld - een soort vage samenwerking. Ik wist dat ik het boek niet wilde limiteren tot maar een enkele betekenis, of het te gebruiken als een lofzang voor slangen. Ik voerde de titel “Girl Plays with Snake” (geciteerd van de titel op de achterkant van een foto) in een automatisch genererende website. Automatisch geschreven tekst heeft me altijd geïnteresseerd, van het werk van Gertrude Stein tot Breton en de Surrealist Beweging, en meer recentelijk het gebruik van spambots.

Welke rol speelt toeval in je werk?
Een leidende rol. Het gaat samen met intentie als zowel een metgezel als tegenstander.

De foto’s van slangen op zich geven een behoorlijk andere impressie, ze zijn bijna een soort wetenschappelijke verschijnselen, terwijl de andere beelden weer iets weghebben van vreemde familiefoto’s. Waar dacht je aan toen je deze beelden samenstelde?
De eenzame slangen fungeren als een soort motief door het hele boek. Ik hou van het idee dat ze zelf peinzen over hun rol, hun lot, hun tragedie, door de hele flow van het boek. Ze zijn ook onmetelijk uit hun verband getrokken, naast het menselijk lichaam.

Hoe beïnvloeden de foto’s die je verzamelt andere werken die je maakt? Welke rol speelt dit soort onderzoek in je kunst?
Onderzoek is de grootste activiteit in mijn werk, en in mijn leven in het algemeen. Ik ben altijd aan het kijken, nadenken, opslaan – je weet nooit wat je kunt gaan gebruiken, maar ik sla het op voor een ander moment.

Er is iets geks en verontrustends aan deze foto’s. Is dat iets waar je bewust mee bezig bent? Ik zie het punt niet in van werk laten zien waar de kijker honderd procent zeker van kan zijn – waar blijft dan de ongemakkelijkheid, waar is hun proces? Ik voel me altijd een beetje gek over de dingen die ik doe in mijn werk. Ik heb altijd gedacht dat ik zelf een beetje gek ben, dus misschien is het alleen maar vanzelfsprekend dat mijn werk ook als zodanig gezien wordt.

Hoe zou je dit boek omschrijven?
Ik denk dat het een boek is dat op verschillende manieren gezien kan worden, door verschillende mensen, met verschillende perspectieven. Het is noch een traditioneel fotografieboek, noch gaat het echt over slangen.

‘Girl Plays with Snake’ door Clare Strand is uitgebracht door MACK .

Dit artikel verscheen eerder op i-D Nederland.