Wetenschappers willen de dodo weer tot leven wekken

De Engelse uitdrukking ‘dead as a dodo’ zou binnenkort wel eens zo… dood als een dodo kunnen zijn, als het wetenschappelijk bedrijf dat als doel heeft om de dodo weer terug te brengen, haar zin krijgt. 

Colossal Biosciences, opgericht in 2021 door Ben Lamm en geneticus George Church, werkzaam aan Harvard, kondigde dinsdag aan dat het plannen heeft om de dodo, de iconische loopvogel die een krachtig symbool van uitsterven is geworden nadat hij snel werd uitgeroeid door menselijk ingrijpen op zijn geboorte-eiland Mauritius, weer tot leven te wekken. 

Colossal werkt nu al hard om de wolharige mammoet en de thylacine (alias de Tasmaanse tijger) weer tot leven te wekken en terug te brengen naar hun oude habitat. Door dit proces hoopt het bedrijf nieuwe technologieën te ontwikkelen met toepassingen in de natuurbeschermingsbiologie en de menselijke gezondheidszorg, om er maar een paar te noemen.

Nu heeft het bedrijf de dodo toegevoegd aan zijn verlanglijstje voor het on-uitsterven en Beth Shapiro, evolutiebioloog aan de Universiteit van Santa Cruz, de hulp ingeroepen van om het project te ondersteunen. Het team overweegt de terugkeer van een "proxy" versie van deze eigenzinnige vogel, dat wil zeggen een soort met bewerkt DNA in plaats van een exacte kloon, naar zijn oorspronkelijke habitat in Mauritius. 

"Ik ben altijd gefascineerd geweest door de dodo," zegt Shapiro, die het team leidt dat het DNA van de dodo voor het eerst volledig kloonde, in een gesprek met Motherboard. "Het is het ultieme voorbeeld, op een trieste manier, van hoe de menselijke invloed op een leefomgeving soorten tot uitsterven kan drijven."

"Ik denk dat dit een kans is waarbij, aangezien wij verantwoordelijk zijn voor het uitsterven van de dodo, de mens niet alleen de dodo terug kan brengen, maar ook kan herstellen wat er met gedeeltes van het ecosysteem is gedaan om ze hier opnieuw te introduceren," merkt Lamm in hetzelfde gesprek op. "Er zijn veel voordelen vanuit het oogpunt van natuurbehoud, in de zin van wat we kunnen leren van dieren terugbrengen naar hun originele leefomgeving.”

Het is bizar om voor te stellen hoe de dodo straks uit een waas van mythe en herinnering tevoorschijn komt en in levende lijve terugkeert naar de bossen van het eiland dat miljoenen jaren lang zijn unieke eigenschappen heeft gekoesterd. 

De loopvogel was zo uniek dat zijn dichtste levende verwant de manenduif is, een kleurrijke vliegende vogel die er heel anders uitziet dan zijn beroemde uitgestorven neef. Het bizarre uiterlijk maakte de dodo tot een culturele curiositeit vanaf het moment dat Europese ontdekkingsreizigers hem in de 17e eeuw tegenkwamen. 

Maar enkele van de kenmerken die de vogel van alle andere dieren onderscheiden, maakten hem ook bijzonder kwetsbaar. Voor de komst van de Europeanen en de invasieve dieren die zij meebrachten, waren er op Mauritius geen zoogdieren die op de vogels jaagden. Zonder echte ervaring met roofdieren was de dodo volgzaam en gemakkelijk te doden door mensen en andere geïntroduceerde soorten. Deze zware jacht, samen met de snelle vernietiging van zijn bossen door de mens, dreef de dodo nog vóór de 18e eeuwwisseling tot uitsterven.   

Nu gaan Shapiro en haar collega's de uitdaging aan om een dodo-achtig dier samen te stellen met behulp van genomen die zijn afgeleid van echte dodo-specimens en de genen van hun naaste verwanten, zoals de manenduif en de rodriguessolitaire, een andere uitgestorven loopvogel die op het nabijgelegen eiland Rodrigues leefde. Het terugbrengen van de dodo zal inderdaad moeten beginnen met een reverse-engineering.

"Als een soort eenmaal is uitgestorven, is het echt niet mogelijk om een identieke kopie terug te brengen," zei Shapiro. "De hoop is dat we eerst vergelijkende genomica kunnen gebruiken, zodat we ten minste één, en hopelijk meer, dodo-genomen kunnen krijgen die we kunnen gebruiken om te kijken en te zien hoe dodo's op elkaar lijken, en verschillen van dieren zoals de solitaire."

Van daaruit zal het team “die vergelijken met de manenduif en andere duiven, en mutaties in dat genoom identificeren waarvan wij denken dat ze een fenotypische invloed hebben waardoor de dodo op een dodo lijkt in plaats van op een manenduif”, vervolgde ze.

Het vinden van de juiste genetische ingrediënten voor een dodo-proxy is slechts het eerste obstakel in wat wel eens een lange wetenschappelijke zoektocht zou kunnen worden. De onderzoekers zullen ook moeten uitzoeken hoe ze een dodo-embryo in een ei kunnen krijgen zodat een nieuwe generatie vogels met succes kan uitkomen. 

Aangezien de meeste kloon- en gentechnologieën gericht zijn op zoogdieren, erkennen Shapiro en haar collega's dat ze creatief zullen moeten zijn in hun aanpak. Daarom heeft Colossal een bredere samenwerking opgezet, de Avian Genomics Group, die verstrekkende gevolgen zou kunnen hebben voor het behoud van vogels, ongeacht of het bedrijf zijn visie om de dodo te doen herrijzen ook daadwerkelijk realiseert.

"Dit zijn de technologieën die nodig zijn voor elke vorm van genbewerking bij vogels," merkte Shapiro op. "We weten dat we deze cellen bij sommige soorten kunnen kweken, dus we weten dat we er kunnen komen. Nu moeten we nog alle experimenten doen."

"Ik ben echt enthousiast over het uitwerken van deze technologieën," zei Lamm. "Elke technologie die we ontwikkelen die toepassingen heeft voor natuurbehoud, willen we subsidiëren en gewoon aan de wereld geven."

Zoals bij veel opkomende sectoren bevat de wetenschap van het uitsterven naast de technische uitdagingen ook veel ethische nuances. Tom Gilbert, directeur van het Center for Evolutionary Hologenomics van de Universiteit van Kopenhagen, vertelt Motherboard dat proxy’s voor uitgestorven soorten misschien wel technisch haalbaar zijn, maar dat dat slechts het begin van de rit is.

"De vraag is eigenlijk, hoe dicht zal de proxy bij de uitgestorven vorm liggen?" Aldus Gilbert, die onlangs toetrad tot de adviesraad van Colossal. "Dat is een veel moeilijkere vraag, en niet eenvoudig te beantwoorden, omdat het de vraag oproept... wat meet je? Genomische gelijkenis? Fysieke gelijkenis? Gelijkenis in de niche die ze vullen of wat ze doen, zelfs als ze er niet hetzelfde uitzien? Als je bijvoorbeeld een olifant kan maken die in de kou kan leven en zich gedraagt als een mammoet... is dat voldoende?

"Om redenen die ik al eerder in diverse artikelen heb aangevoerd denk ik dat het beste waarop we kunnen hopen iets is dat een equivalent is met betrekking tot de niche die het vult," vervolgt hij. "Dit roept de vraag op: is het de moeite waard? Ook hier is het niet zwart-wit. Soms misschien, maar in andere gevallen is de aarde al zo veranderd dat de hoop op vrij levende populaties ver te zoeken is. Men moet bijvoorbeeld in gedachten houden hoeveel, relatief, menselijke onaangetaste omgeving er nog over is."

Dat gezegd hebbende, laat Gilbert weten dat hij absoluut ver zou reizen om een nagebouwde mammoet te zien, en hij merkt op dat deze charismatische proxy-soorten een effectieve manier zouden kunnen zijn om mensen bewust te maken van de benarde situatie van levende soorten die momenteel met uitsterven worden bedreigd. Lamm en Shapiro spraken ook over het potentieel van herrezen proxies om inspanningen te stimuleren voor het behoud en herstel van ecosystemen die de weg van de dodo dreigen te volgen. 

"Mijn benadering van de dodo ging altijd uit van de benarde situatie van de soorten die nu ook dreigen uit te sterven," zei Shapiro. "Omdat iedereen bij uitsterven ook vaak aan de dodo denkt, biedt het echt een kans om mensen zich iets meer te bekommeren om wat er aan de hand is. Dat is een van de vele redenen waarom ik zo enthousiast ben over dit specifieke project."

Dit stuk verscheen oorspronkelijk op Motherboard.