Met de Broodvergister wordt oud brood omgezet in energie

Ik heb (net als vrijwel iedereen) een bijzonder ontwikkelde hekel aan duiven, aangezien de halve duivenpopulatie van Utrecht de brandgalerij voor mijn slaapkamerraam als seksuele ontmoetingsplaats gebruikt. Desondanks zijn er mensen die deze helse beesten graag voeren. Dat daar ook maar iets goeds van kan komen heb ik me nooit kunnen voorstellen, totdat ik met Roel Schoenmakers van het kunstenaarscollectief Cascoland sprak. Want het feit dat de bewoners van de Kolenkitbuurt in Amsterdam West massaal oud brood aan duiven voerden, inspireerde Cascoland om een bijzonder project op te starten genaamd Broodvergister: een installatie die oud brood omzet in biogas waarmee weer nieuw brood gebakken kan worden.

Oké, technisch gezien was het niet het voeren van de duiven op zich dat de aanzet tot dit project vormde, maar het resulterende rattenprobleem. Hoewel de buurtbewoners het brood voor vliegende ratten neerlegden, werd het namelijk opgegeten door de niet-vliegende variant. "Er was een groot rattenprobleem omdat de mensen zoveel oud brood op straat gooiden," zei Schoenmakers in een telefoongesprek. "We vertelden de buurtbewoners dat ze hiermee op moesten houden, maar ze bleven het doen."

Omdat het rattenbuffet maar niet ten einde kwam, besloot Schoenmakers samen met Fiona Belle en de rest van het team van Cascoland om het brood dan maar ergens anders voor te gebruiken, en zo iets negatiefs om te zetten in iets positiefs. Het resultaat was de Broodvergister: een ecologisch verantwoord gasfornuis dat zowel een kunstobject is als een innovatieve technologie.

De technologie werkt als volgt. Door bepaalde bacteriën aan het brood toe te voegen, komt er een verteringsproces op gang waarbij een reukloos biogas ontstaat met onder andere methaan. De tank waarin dit gas zich ontwikkeld is aangesloten op een gasfornuis, waardoor ermee gekookt kan worden op dezelfde manier als met aardgas.

Schoenmakers noemt het project een "buurteconomisch" initiatief. Dit betekent dat het niet alleen economisch voordelig en ecologisch verantwoord is, maar ook sociaal. Door samen brood te bakken en te eten komen buurtbewoners nader tot elkaar, waardoor de sfeer van de buurt verbeterd wordt. Cascoland is al zes jaar bezig met het vergroten van de leefbaarheid van de Kolenkitbuurt, in samenwerking met de buurtbewoners zelf.

In de Broodvergister kan maximaal drie kuub gas worden opgeslagen, maar Schoenmakers en zijn collega's zijn bezig met een variant waar vijftien kuub gas in kan. Tien kilo oud brood levert drie kuub biogas op, waarmee drie uur gekookt kan worden.

De Broodvergister is een kleine, lokale variant van al bestaande, grotere biogassystemen. Zo wordt op boerderijen al langer organisch afval omgezet in biogas, dat gebruikt wordt om stallen te verwarmen. Op sommige plekken gebeurt dit zelfs al in huizen, zoals bij het Waterschoon-systeem in Sneek. In dit systeem wordt organisch huishoudelijk afval en toiletwater in een vacuüm-installatie verzameld en gezuiverd. De energie die hierbij uit biogassen gegenereerd wordt, wordt vervolgens gebruikt om de woningen te verwarmen.

Door energie te halen uit afval op een manier die zelf weinig energie kost, zijn dit soort systemen een bijzonder duurzame vorm van energieopwekking, en een manier om ons collectieve energieverbruik uit andere bronnen – zoals die vervuilende kolencentrales die Nederland om een of andere reden nog steeds heeft – terug te dringen.

Daarnaast is de Broodvergister ook onderdeel van een bredere maatschappelijke stroming van kunstenaars, ontwerpers, wetenschappers en activisten die bezig zijn met het bevorderen van de duurzaamheid door kleine aanpassingen in onze gewoonten of omgeving. Centraal hierbij staat vaak het concept van zelfvoorziening en hergebruik, waarbij energie behouden wordt of materialen gerecycled, bijvoorbeeld door plastic afval te veranderen in nieuwe spullen of te gebruiken als bouwmateriaal.

Naast de Broodvergister heeft Cascoland ook al verschillende van dit soort projecten op haar naam staan, zoals bijvoorbeeld een toilet waarbij waardevolle fosfaten uit urine geëxtraheerd worden door deze te mengen met magnesium.

Natuurlijk is de Broodvergister een kunstproject en geen algemeen verkrijgbaar huishoudelijk apparaat, maar ik zie niet waarom we dit soort dingen niet op grote schaal zouden kunnen produceren en gebruiken. Een enkel op biosgas werkend fornuis zet weinig zoden aan de dijk, maar een biogasfornuis in combinatie met andere vormen van lokaal hergebruik is een ander verhaal – al helemaal als het niet door enkeling, maar door de meerheid gedaan wordt. Als we massaal al het afval dat we produceren wat nu gewoon vergaat gebruiken om energie op te wekken, of het omzetten in een product dat we anders zouden kopen, zou de mensheid in een klap een stuk milieuvriendelijker zijn.