Ik probeerde mijn dromen te besturen met mijn iPhone

Daar stond ik, op Sunset Boulevard, kijkend naar mijn uitgestrekte handen. Ik moest zeker weten dat ze niet gloeiden.

Als ze wel zouden gloeien, was alles mogelijk. Ik zou een reus kunnen zijn. Ik zou het winnende doelpunt in de finale van de Champions League kunnen maken. Ik gruwelijke solo's eruit kunnen raggen op een brandende gitaar, terwijl ik door de lucht vlieg.

Maar helaas. Mijn handen zagen er normaal uit en ik was wakker. Sinds ik apps als Dream:On, DreamZ en Lucid Dreamer gebruik, moet ik af en toe checken of ik niet toevallig slaap. De apps zijn namelijk ontworpen om lucide dromen, dromen waarin je beseft dat je droomt, op te wekken. Het idee is dat je gewend raakt aan die checks in het echte leven, zodat je dat automatisch doorzet in je slaap.

Het doel is om kleine aanwijzingen te creëeren die je brein vertellen dat je droomt, en als dat lukt kan vrijwel alles. Hoewel de apps allemaal anders zijn, vervullen ze dezelfde basisfunctie: een signaal geven, ofwel visueel of met geluid, die niet klopt met de droomwereld.

"Dit concept werkt," vertelt Deirdre Barret, assistent-professor psychologie aan de Harvard Medical School. Maar er waren uitzonderingen: Soms worden mensen wakker van de apps. Soms gaan ze niet op de juiste tijd af. En ze kunnen geen lucide dromen opwekken bij mensen die er geen natuurlijke affiniteit voor hebben.

Ik kan me niet herinneren dat ik in het verleden lucide dromen heb gehad. Ik heb wel een keer slaapverlamming gevoeld, een angstaanjagende wakkere nachtmerrie waarin ik niet kon bewegen of praten, terwijl een heks langzaam naar mijn hoofd greep. Het leek op een lucide droom, maar Barret verzekerde me dat mijn zoektocht naar lucide droom niet zou leiden tot slaapverlamming.

Ik besloot dus in het diepe te duiken in de wereld van lucide dromen. Ik downloadde vier apps op mijn iPhone en testte ze voor een periode van twee weken.

De eerste nacht werd ik ruw gewekt door het geluid van de Dream:On app. Ik voelde me een mislukkeling. En moe. Misschien was ik wel zo iemand bij wie het niet werkt?

*

Veel mensen lijken te denken dat ze lucide kunnen dromen. Er is een grote gemeenschap van actieve en beginnende lucide dromers online, allemaal op zoek naar ontsnapping van het saaie, inzicht in hun leven en seks.

Lucide-dromenonderzoeker Beverly D'Urso sloot in 1983 electrodes en vaginale sensoren aan op proefpersonen bij het Stanford Sleep Lab en claimde dat ze het eerste vrouwelijke slapende orgasme had geregistreerd. Meer dan twee decennia later beschreef D'Urso op een conferentie bij UC Berkely een grote diversiteit aan seksuele ervaringen: "In mijn dromen ben ik de vrouw geweest, de man, half man/half vrouw, verdeeld over boven en onder en links en rechts, met zowel een penis als een vagina… In een lucide droom had ik seks met de aarde terwijl ik eroverheen vloog. Ik kan nauwelijks een seksuele situatie verzinnen die ik niet heb ervaren."

Op de /r/LucidDreaming-subreddit is gekke droomseks een algemeen doel. Begrijpelijk natuurlijk, vooral voor eenzame mensen die iets zoeken voorbij porno op internet. Maar de aantrekkingskracht van lucide dromen gaat voorbij ongelimiteerde seks.

Er zijn ware gelovigen die zweren dat het verschillende emotionele en psychologische problemen kan oplossen. Lucide-dromenprediker Robert Waggoner claimt op zijn site dat het ook angsten kan bedwingen, creativiteit verbeteren, nachtmerries verminderen en dat het "kan leiden tot een krachtig gevoel van geluk en bevrijding van beperkingen in het wakkere leven."

Er zijn ook mensen die beweren dat je vaardigheden kan oefenen in je dromen. In een onderzoek uit 2010 liet professor Daniel Erlacher drie groepen proefpersonen muntjes gooien naar een kopje. De mensen die de beweging oefenden in lucide dromen waren beter dan de mensen die dat niet hadden gedaan. (De groep die oefende terwijl ze wakker waren, was uiteindelijk het beste erin.)

Het is makkelijk te zien hoe dit aanhangers van de 10,000 uur-regel van Malcom Gladwell aanspreekt. Ze zouden er per jaar 2,482 uur bij krijgen (gebaseerd op 6.8 uur slaap per nacht) om dingen te doen als nieuwe talen leren of betere penalty's nemen.

En dan heb je nog het vooruitzicht van rondvliegen als superheld of een reus worden of wat je ook wil. Klinkt ideaal. Maar zijn lucide dromen echt zo krachtig?

Dat is moeilijk te zeggen. Het probleem is dat onderzoek afhankelijk is van mensen die hun eigen dromen moeten rapporteren. Dromen zijn notoir moeilijk om te onthouden. Andere onderzoeken gebruiken weer een te kleine groep proefpersonen. En dat lucide dromen vaak op hetzelfde hoopje belanden als andere New Age-fenomenen als out-of-body-ervaringen helpt ook niet.

Er bestaat ook een stigma rond onderzoek naar lucide dromen, volgens Patrick Bourke, lector bij de Lincoln School of Psychology.

"Experimentele psychologen proberen weg te blijven bij lucide dromen vanwege Freud en al die onzin," vertelt Bourke. "Lucide dromen zijn dankzij interesse van het grote publiek weer op de agenda gekomen."

Ook al zijn sommige onderzoeken niet steekhoudend, is het bestaan van lucide dromen moeilijk te ontkennen, zegt Barrett. Het bewijs komt in de vorm van vroege onderzoeken waarin proefpersonen afspraken om bepaalde oogbewegingen uit te voeren in hun dromen. Die oogbewegingen konden dan vanuit de buitenwereld gedetecteerd worden, zei ze.

"Er zijn genoeg van die oogstudies geweest om iedereen te overtuigen dat lucide dromen bestaan," zegt Barrett.

De uitdaging is nu om lucide dromen op te wekken. Technologie zou daarin uitkomst kunnen bieden. En gelukkig bezitten nu een groot deel van de volwassenen hun eigen geavanceerde computers in de vorm van smartphones, die ze naast hun bed bewaren als ze slapen.

*

Stephen LaBerge heeft waarschijnlijk het meest van iedereen op aarde gedaan om lucide dromen te promoten. In de jaren 80 deed hij een aantalinvloedrijke onderzoeken naar het fenomeen en stichtte uiteindelijk het Lucidity Institute in 1987.

De organisatie was de eerste die commerciëletechnologie uitbracht om te helpen bij lucide dromen. Het apparaat heette de NovaDreamer en gebruikte simpele LEDs om signalen aan de slapende gebruiker te sturen. Stel je voor dat je bovenop de Eiffeltoren bent en dan drie rode knipperende lampen ziet. Dan weet je meteen dat je droomt, waardoor je de controle kan overnemen en naar Londen kan vliegen of wat je ook wil doen.

De productie van de NovaDreamer werd in 2004 gestaakt, maar andere merken vulden het gat. Adam Siton gebruikte de technologie bijvoorbeeld als inspiratie voor DreamZ, dat hij in 2012 uitbracht. Het was op dat moment de eerste app voor lucide dromen, vertelt hij me vanuit zijn kantoor in Tel Aviv. Voordat hij de app uitbracht, zei hij dat hij niet veel lucide dromen had gehad.

"Elke keer dat ik er een had, werd ik wakker en dacht ik 'Oh my god, dit is fantastisch," vertelt hij. "Maar ik had niets om me te helpen om vaker lucide te dromen."

Dat veranderde toen Siton, die nu werkt voor de productiviteitsapp Any.do, maskers voor lucide dromen zag. Hij bedacht dat hetzelfde effect misschien bereikt kon worden met audio. In plaats van lichtjes zien, zou de gebruiker rare muziek of een loeiende koe horen. Siton zegt dat verbale boodschappen het meest effectief zijn, vooral als ze de gebruiker aansporen om een 'reality check' uit te voeren.

Een van de boodschappen die DreamZ gebruik is "Droom je nu? Kijk in de spiegel. Ben jij dat echt?"

In het ideale geval kijk je dan in de spiegel, zie je de vreemde reflectie en besef je dat je droomt. Er zijn ook andere boodschappen, die je bijvoorbeeld aansporen om een boek hardop te lezen, boven de grond te zweven of simpele rekensommen uit te voeren.

Dankzij de sensoren in de iPhone, die je beweging in bed kunnen detecteren, kan DreamZ bepalen of je in REM-slaap bent. Dat is namelijk wanneer de meeste dromen plaatsvinden. Een andere app, Dream:ON, doet hetzelfde. Het is echter belangrijk om hier te vermelden dat slaapapps kritiek hebben gekregen omdat ze volgens onderzoekers niet precies genoeg zijn.

Dream:ON werd ontwikkeld door Richard Wiseman, professor aan de University of Heartfordshire. De app heeft een mooiere interface dan DreamZ en kan je slaap ook in grafieken vatten – net als slaapapps als Sleep Cycle. Er zitten zelfs een aantal gedetailleerde thema's in voor je dromen, zoals "dodelijke kerker," "het wilde westen" en "een reis naar Tokyo." Het is een soort holodeck, maar dan voor je dromen.

Helaas transporteerde de "space shuttle"-soundscape me niet naar een raket die opstijgt richting de kosmos. Ik werd er niet eens wakker van.

*

Ik had precies het tegenovergestelde probleem met andere apps. Lucid Dreamer combineert een audiosignaal met een simpele timer. Het stelt je ook in staat om je eigen boodschappen op te nemen. Volgens Barrett is het absoluut niet bevorderlijk voor het hebben van een lucide droom om je eigen naam te horen, omdat dat je direct naar het hier en nu brengt. Dat is de reden dat de uitspraak "hey Keith, ga eens toffe dingen dromen" niet het beoogde doel bereikte.

Dit zijn niet de enige apps voor lucide dromen. Zo herinnert Awoken voor Android gebruikers eraan om de hele dag door realiteitschecks uit te voeren, bijvoorbeeld door op de klok te kijken. In de nacht gaan deze herinneringsberichten gepaard met een 'totemgeluid'. De bedoeling is dat je brein dat geluid gaat associëren met de actie waartoe deze oproept, waardoor je zelfs in je slaap realiteitschecks gaat uitvoeren.

Voor Android bestaan daarnaast ook apps met veelzeggende namen als Lucid Dreaming en 10 Steps to Lucid Dreams. De meeste van dit soort apps hebben een functie waarmee je je dromen kunt noteren als je wakker wordt. As je jezelf elke ochtend dwingt om je dromen te herinneren, zal dit er idealiter voor zorgen dat je je ook bewuster gaat worden van je lucide dromen.

Een app die nog een stapje verder gaat is Aurora door iWinks, dat later dit jaar zal uitkomen. Deze app verbindt je iPhone met een EEG-hoofdband die je hersenactiviteit registreert terwijl je slaapt. Het doel hiervan is om het ideale moment te vinden om een bepaald licht of geluid te laten zien of horen.

In de toekomst zal technologie voor het oproepen van lucide dromen verder gaan dan simpele signalen als licht en geluid. Verschillende onderzoekers zijn bezig met technieken om de fase van zintuiglijke waarneming over te slaan en het brein direct te stimuleren. Zo is het de psychologe Ursula Voss van de J.W. Goethe-University gelukt om door middel van elektroden lucide dromen op te roepen bij 27 proefpersonen.

Dit soort dingen zijn blijkbaar makkelijker in een lab dan thuis. Zo heeft Motherboards eigen Kaleigh Rogers vorig jaar zonder veel succes een apparaat genaamd foc.us getest, dat ook werkt met elektroden. Bourke zei dat het in theorie mogelijk is om lucide dromen op te roepen met elektroden, maar zou onderzoeksresultaten als die van Voss graag herhaald zien in vervolgstudies, omdat het hem heel onwaarschijnlijk lijkt dat een ongestuurde elektrische lading zo'n sterk effect heeft.

Daarnaast is het ook zo dat "een door elektriciteit veroorzaakte tinteling op je hoofdhuid je wakker zal maken," zoals Barrett zei. Volgens haar is het praktischer om het verloop van de slaap te meten, bijvoorbeeld met EMG-sensoren die oogbeweging registeren, en op basis van deze data op het perfecte moment tijdens de remslaap een zintuiglijk signaal te versturen.

Zulke technologie bestaat op het moment nog niet. Met enkel mijn iPhone tot beschikking, begon ik er al snel aan te twijfelen of ik ooit in staat zou zijn om een lucide droom te ervaren. Na een week van vruchteloze pogingen begon ik zelfs te betwijfelen of het allemaal wel de moeite waard was. Sommige mensen hebben het misschien ook gewoon niet in zich.

"Technologie kan ervoor zorgen dat mensen die nog nooit een lucide droom hebben gehad er een ervaren," zei Barrett. "Daarnaast kan het mensen die wel eens lucide dromen hebben, helpen om er meer te krijgen. Maar de aanleg die mensen ervoor hebben kan wel degelijk verschillen."

Zijn opmerkingen gaven me frisse moed. Op de twaalfde nacht van mijn experiment startte ik DreamZ weer op en legde ik mijn hoofd neer op mijn kussen. Ik herinner me dat ik die nacht een stem in mijn droom hoorde.

"Ben je aan het dromen?" vroeg de stem. "Kijk naar je handen. Hoe komt het dat ze er anders uitzien?"

Ik keek naar mijn handen. Ze glansden als metaal, bijna geest-achtig. Ik voelde onmiddellijk opwinding. Eindelijk, het was gelukt! Nu kon ik eindelijk gaan vliegen door een fantasie-universum dat enkel begrensd werd door mijn eigen verbeelding!

En toen werd ik wakker. Mijn lucide droom duurde helaas slechts een paar seconden. Ik sloot de app af, deed mijn ogen dicht en viel onmiddellijk weer in een normale, saaie slaap.