Deze vrouw creëert een gemeenschap voor vrouwen van kleur in een van de witste landen ter wereld

Na een korte stop in Stockholm vlogen mijn zus en ik naar Helsinki. Ik had een reis gewonnen naar Helsinki en mocht iemand meenemen. We waren de enige zwarte mensen in het vliegtuig – iets wat me niet verbaasde, ik was erop voorbereid – maar had niet verwacht dat twee stewardessen mijn haar vast zouden pakken toen ik aan boord ging. "Je haar!" schreeuwde ze naar me terwijl ik m'n bagage naar binnen sleepte. Ik was tegen die tijd gewend opmerkingen te krijgen over mijn haar. Twee maanden daarvoor had ik namelijk dreads laten zetten als een soort bescherming tegen de bittere, koude wintermaanden in Chicago in Amerika. Het had geen zin om ze eruit te halen aangezien ik naar een nog veel kouder land vertrok. De stewardessen grepen naar mijn haar, maar ik worstelde me om hen heen – hen ontwijkend alsof ik in een bokswedstrijd was beland. In Chicago krijg ik vaak complimenten over mijn haar. Hier – en in heel Amerika – weten mensen inmiddels dat je niet aan het haar van zwarte vrouwen moet komen. Maar volgens de Finse statistieken hebben maar maximaal 43.000 mensen een Afrikaanse achtergrond in Finland. Ik realiseer me dat ik misschien exotischer ben dan gedacht.

Mijn korte maar ongemakkelijke ervaring in het vliegtuig was niets vergeleken met waar Finse vrouwen van kleur dagelijks tegenaan lopen. Mijn ontmoeting bijvoorbeeld, hoe vervelend die ook was, is wat veel vrouwen van kleur in Finland constant meemaken. "Het is een gekke ervaring om op te groeien in een wit land waar de witte mensen zich niet bewust zijn van hun huidskleur en hun privileges," zegt Koko Hubara, oprichter en hoofdredacteur van de website Ruskeat Tytöt. Dit is de eerste website voor en door mensen met kleur in Finland. "De discussie over de gevolgen van wit-zijn in Finland begint nu pas langzaam op gang te komen," zegt ze. Hoewel Scandinavië – en dan met name Finland – het beeld oproept van mensen met een witte huid en lang blond haar, staat er een nieuwe generatie van Scandinaviërs die er hard aan werken om hun ervaringen onderdeel te laten zijn van het culturele discours. Hubara bijvoorbeeld is geboren en getogen in Finland maar wordt desalniettemin vaak neergezet als een buitenstaander – een ervaring die haar ertoe zette de website op te richten.

De kinderen van immigranten die geboren zijn in Finland krijgen niet automatisch staatsburgerschap, zoals dat in Amerika wel het geval is. Ze krijgen alleen een Fins paspoort als ze het nergens anders kunnen krijgen. ''Heel weinig mensen krijgen een Fins staatsburgerschap en mensen zoals ik – die er al hun hele leven wonen – worden behandeld als buitenlanders,'' zegt Hubara. Wat betekent het om een kleurtje te hebben in een sneeuwwit land? Ondanks hun ideale en progressieve politiek en cultuur, is er in Finland een gebrek aan representatieve media voor vrouwen van kleur. En dan te bedenken dat Finland ver achterloopt op de Verenigde Staten, waar zwarte en bruine bevolkingsgroepen er qua representatie ook al belabberd vanaf komen. Ruskeat Tytöt begon als een persoonlijke blog op Valentijnsdag in 2015, nadat Hubara alleen wakker werd met een ''verschrikkelijke kater.'' ''Ik lag daar in bed en besloot in een opwelling om een veilige plek te creëren waar we Finse vrouwen van kleur in dialoog konden – geschreven door een Afro-Finse, gemaakt voor Afro-Finnen,'' vertelt Hubara.

Zelf beschrijft ze haar jeugd in Finland als pittig. Hubara groeide op als de enige Afro-Finse in een arbeiderswijk. Bij haar thuis spraken ze allemaal andere talen, maar daarbuiten was het een ander verhaal. ''Ik zag een familie als de mijne nooit terug in kinderboeken, maar heel weinig kinderen leken op mij en als dat wel het geval was dan was het een of ander christelijk verhaal over een weesje in Calcutta of iets in die richting,'' zei ze. ''Ik vond het erg verwarrend.''

Misrepresentatie – of een totaal gebrek aan representatie – creëert voor vrouwen van kleur een lastige omgeving om zich doorheen te navigeren. Het doet me denken aan de ervaringen die ik had bij aankomst en vertrek in Finland. Bij mijn aankomst waren mijn dreadlocks de reden voor een enigszins buitenproportionele fascinatie – iets wat Hubara snapt. ''Ik vind het raar als mensen zeggen dat ik op Beyoncé, Ashanti, Aaliyah of Jasmine uit Aladdin lijk, omdat dat de enige vrouwen van kleur zijn die ze kennen van de media,'' zegt ze. Het exotiseren van mensen slaat al gauw om in iets negatiefs. Toen ik terugging naar Chicago en over het vliegveld van Helsinki liep, had mijn opvallende zwarte haar veel bekijks. Het was een paar dagen na de aanslag in Stockholm. Ik werd uit de rij gehaald en ondervraagd over dingen die in mijn handbagage zaten die tijdens mijn heenreis nog geen probleem waren geweest. Zo werd ik van een exotisch object opeens neergezet als een crimineel. Hubara vertelt dat veel vrouwen van kleur te maken hebben met seksuele intimidatie en geweld vanwege de manier waarop ze in Finland worden neergezet. ''Dit komt door de diepgewortelde ideeën die witte mannen hebben van vrouwen met kleur – hoe ze seksueel en fysiek in elkaar zitten, die op hun beurt weer samenhangen met hoe ze in de media worden afgebeeld,'' legt ze uit. Het is dankzij haar vader dat ze met mensen van een diverse achtergrond in contact kwam. ''Mijn vader introduceerde me op jonge leeftijd aan de geschiedenis, herinneringen, kolonisatie en de Afrikaans-Amerikaanse literatuur – ik denk dat dat mede een reden is waarom ik ben gaan schrijven,'' zegt Hubara. ''Ik koesterde altijd al de droom om iets soortgelijks te gaan maken als de tijdschriften van Essence of Ebony – die gericht zijn op de Afro-Amerikaanse gemeenschap – maar dan vanuit mijn perspectief.'' In 2016 besloot Hubara om Ruskeat Tytöt uit te breiden tot een volwaardige website met hulp van haar vrienden, de visuele kunstenaar Caroline Suinner en modeontwerper Ervin Latimer. Hubara verkoopt Latimers ontwerpen online en wendt de winst hiervan aan om de content van journalisten en fotografen te betalen. De nieuwe website werd drie maanden geleden gelanceerd. Met Ruskeat Tytöt is het Hubara's doel om kwesties als systemisch racisme, seksueel geweld en intersectionaliteit te behandelen. ''Veel mensen waarmee we samenwerken, schrijven over hoe het bijvoorbeeld is om niet als een volwaardig persoon of als Fin te worden gezien in eigen land,'' legt Hubara uit. ''Met onze content proberen we ook mensen met een diverse achtergrond te normaliseren.'' Daarnaast wilde ze ook minder zware onderwerpen behandelen, zoals boeken, films, schoonheid en de ''grappige, dagelijkse dingen in het leven,'' die vaak ontbreken in andere verhalen. ''Voordat onze website bestond, was er geen enkel artikel in een Fins tijdschrift verschenen die in de Finse taal schreef over afrohaar of make-up voor mensen met een donkere huidskleur.''

Alhoewel er genoeg onderwerpen zijn om over te schrijven voor Hubara, verwijst ze nog vaak naar bekende bedrijven en landen voor haar content. De grenzen van Finland liggen dichtbij Rusland, Estland en Zweden. Alleen de laatste richt zich steeds meer op de verschillende representaties in de Scandinavische wereld. "Zij lopen ver op ons vooruit,'' zegt Hubara. ''Zweden heeft politici, journalisten en schrijvers van kleur. Immigratie in Zweden is een ouder fenomeen dus wonen er meer mensen die verschillende talen spreken en een andere achtergrond hebben.'' Hubara en Ruskeat Tytöt zijn pioniers wat betreft het representeren van mensen van kleur in de Finse cultuur. Ze brengt de journalisten van de website in contact met bekende intellectuelen als de schrijver Maryan Abdulkarim en choreograaf Sonya Lindfors. "De website wordt constant betutteld en door de mainstream media weggezet als 'boos'' of 'overgevoelig'','' zegt Hubara. ''We hebben geprobeerd de dialoog aan te gaan met betrekking tot het cultureel toe-eigenen in de Finse kunst of het seksisme/racisme in Finse hiphop – die voornamelijk wit is – maar daar kwam een enorm negatieve reactie op. Niet dat dat ons tegenhoudt. Er viel een last van mijn Afro-Amerikaanse vrouwelijke schouders toen ik in Finland was. Ik woon in een van de meest racistische steden van Amerika. De afgelopen zes jaar heb ik in een buurt gewoond waar mijn aanwezigheid altijd in twijfel werd getrokken. Mijn tijd in Finland was fijn, omdat ik me daar helemaal niet mee hoefde bezig te houden. Ik was maar een tijdelijk zwart object in een witte ruimte. Ik wist dat ik – hoewel ik Chicago minacht – terug zou keren naar een sterke, creatieve Afro-gemeenschap. Hubara en Ruskeat Tytöt herinnerde me aan het feit dat niet elke zwarte vrouw hetzelfde leven leidt en – nog belangrijker – dat de dagelijkse ervaringen in een wereld die je niet omarmt, ons vormen. ''Representaties zijn een soort bouwstenen om te ontdekken wie je bent en wie je kan zijn.''