Kijk deze zeldzame mol nou!

Deze mol heb je vast nooit eerder gezien, en zal je 'm waarschijnlijk ook nooit tegenkomen.

Hoewel deze buidelmol – die alleen in Australië voorkomt - eigenlijk nooit boven de grond komt, is het boswachter van de Kiwirrkurra gemeenschap gelukt om het beestje vast te leggen.

Deze buidelmol (Notoryctes caurinus) leeft vrijwel permanent onder de grond en is zo mooi als dat hij blind is (letterlijk blind, want de oogleden zijn aan elkaar gegroeid en ze missen gezichtszenuwen). Een buidelmol kan ongeveer 12 centimeter lang worden en is onder Aboriginals beter bekend als 'kakarratul'. De mollen komen alleen voor in het noordwesten van Australië, waar zij een groot deel van hun leven onder het zand doorbrengen, wat mogelijk is omdat de beestjes weinig zuurstof nodig hebben. Ze eten insecten en larven.

De kakarratul wordt omringd door mysterie. Biologen houden de beestjes al decennia in de gaten vanwege hun unieke fysiologie en taxonomie. Toch is er een klein probleem, de buidelmol komt maar zelden boven de grond – vijf tot tien keer peer decennium. Hierdoor is het niet bepaald makkelijk om ze te bestuderen. Juist omdat we zo weinig van de kakarratul afweten werden ze eerst gezien als een bedreigde diersoort. Deze status is inmiddels aangepast door de Australische International Union for Conservation of Nature, dat nu simpelweg zegt dat er 'te weinig gegevens' beschikbaar zijn.

Een van de gelukkige natuurbeheerders die de kans kreeg om de kakarratul vast te leggen beschreef het moment op de Tjamu Tjamu Aboriginal's Facebook-pagina. Kate Crossing, een beheerder van het Kiwirrkurra gebied, vertelt dat de groep in de auto zat terwijl de buidelmol voorlangs rende.

Al duizenden jaren speelt de buidelmol een rol in de mythologie van Aboriginals, maar de evolutionaire oorsprong was voor lange tijd een discussiepunt onder wetenschappers. Toen Europese kolonisten de mol voor het eerst ontdekten dachten zij dat het een eierleggend zoogdier was (Monotremata). Later werd het beestje gekwalificeerd als een placentazoogdier omdat het beestje zoveel leek op de Gouden Mol uit Afrika (Chrysochloris asiatica). Zo nu en dan dacht men dat de kakarratul een buideldier was, maar het zou tot de jaren 80' duren voordat dit inderdaad werd vastgesteld. Toch had het rond de 64 miljoen jaar geleden al afgeweken in de evolutionaire lijn van andere buideldieren.

De kakarratul is dus een zeer zeldzame afwijking in de evolutie doordat het ergens tussen een eierleggend zoogdier en buideldieren hangt. In 2010 ontdekten wetenschappers een fossiel van de voorvaders van de kakarratul, de Yalkaparidon coheni, in het noorden van Queensland. Door de ontdekking van dit 20 miljoen jaar oude fossiel konden biologen de herkomst van de buidelmol vaststellen. Die ligt niet in Australië, maar een inmiddels verdwenen regenwoud.

"Ik veronderstelde dat er een onbekende woestijn op het continent moest zijn geweest. Dat was de enige verklaring voor de eigenaardige ontwikkeling van de buidelmol," zegt Mike Archer, onderzoeker aan de Universiteit van New South Wales tegen National Geographic. "Ik zat er helemaal naast."

Om zoveel mogelijk gegevens over de kakarratul te kunnen verzamelen werken natuurbeheerders tegenwoordig samen met inheemse gemeenschappen. Hoewel de diersoort niet wordt beschermd door de Environment Protection and Biodiversity Conservation Act, zeggen sommigen dat de buidelmol een bedreigde diersoort is. De dreiging komt vooral van bosbranden, katten, vossen en dingo's. Biologen doen momenteel genetisch onderzoek om de evolutionaire ontwikkeling beter in kaart te brengen.

Crossing is vooral blij dat zij de buidelmol in het wild heeft kunnen zien "nadat we het beestje een paar minuten hebben bewonderd legden we 'm weer op het zand, en hij begon meteen met het graven van een gat."