Waarom zitten knopen nog altijd bij mannen rechts en bij vrouwen links?

Knopen houden al duizenden jaren kleding om het menselijke lijf, maar waarom deze knopen bij vrouwen links zitten en bij mannen rechts is nog altijd een groot mysterie. Wie heeft dit ooit bedacht, en, belangrijker, waarom doen we het nog steeds?

Toen ik begon aan dit artikel verwachtte ik eigenlijk dat het antwoord niet heel moeilijk te vinden zou zijn. Zo'n duidelijk genderverschil moet haast wel een even duidelijke reden hebben, hoe irrelevant deze ook mag zijn in de moderne tijd. Het bleek echter al snel dat er geen consensus bestaat over dit mysterie. Zelfs het hoofd van de British Button Society gaf toe niet zeker te zijn van het antwoord.

Ik ben tijdens mijn onderzoek verschillende goed klinkende theorieën tegengekomen, bijvoorbeeld op Quora en de lezersreacties in de Globe and Mail. Een populaire theorie is dat welgestelde vrouwen in vroegere tijden door bedienden aangekleed werden terwijl mannen zichzelf aankleedden, waardoor het handiger was als de knopen bij vrouwen gespiegeld zaten. Hier kan je echter tegenin brengen dat ook welgestelde mannen niet zichzelf aankleedden, zoals een historische modeblogger stelt.

Toen het internet geen eenduidige uitkomst bleek te brengen, dook ik de bibliotheek in, waar ik het boek Accessories of Dress: An Illustrated Encyclopedia vond. In dit boek, dat is geschreven in 1940, bespreekt schrijfster Katherine Lester de geschiedenis van kleding. Haar verklaring voor het knopenmysterie is dat knopen aan de linkerkant vroeger de standaard waren, tot mannen wapens begonnen te dragen. Met knopen aan de rechterkant zouden mannen namelijk makkelijker met hun rechterhand een dolk onder hun shirt of jas vandaan kunnen trekken.

"Het wordt algemeen als waarheid aangenomen dat alle kleding vroeger van links naar rechts werd vastgemaakt. Maar toen de man begon te jagen, en later met een zwaard in de hand als ridder ten strijde trok, begonnen deze knopen hem in de weg te zitten, omdat hij zijn wapen met zijn rechterhand vanuit zijn linkerzijde trok. Daarom werd mannenkleding zo aangepast dat men van rechts naar links kon knopen," aldus Lester.

Er zijn echter ook mensen die geloven dan de mannenstandaard ooit universeel was, om verschillende redenen. Zo zou het feit dat vrouwen met hun benen naar één kant paardrijden ertoe geleid hebben dat de knopen voor hen omgedraaid werden, omdat ze zo minder last zouden hebben van de wind. Een andere verklaring is dat de verschillende knopen werden ingevoerd om onderscheid te maken tussen mannenkleding en vrouwenkleding naarmate de kledingstukken zelf steeds meer op elkaar begonnen te lijken – of dat het gewoon wederom een manier is om te benadrukken dat mannen en vrouwen anders zijn.

Wat de reden van dit genderverschil ook is, het verklaart niet waarom het nog steeds een ding is. Hoewel steeds meer winkels unisex kleding aanbieden, is het overduidelijk dat het knopenonderscheid nog steeds sterk aanwezig is. Komt dit omdat mensen gewoon te lui zijn om deze gewoonte te veranderen, of bestaat er ook tegenwoordig nog een specifieke reden om dit verschil tussen mannen- en vrouwenkleding te laten bestaan?

Ik heb verschillende mensen gevraagd om hier iets over te zeggen, maar ook hier lijkt niemand echt een antwoord op te hebben. Zo schreef Kim Johnson, een docente van de University of Minnesota's College of Design, in een email dat genderverschillen belangrijk zijn in onze cultuur, en dat het onderscheid tussen mannenknopen en vrouwenknopen slechts een voorbeeld zijn van een lange lijst aan cultureel ingesleten verschillen.

"Zolang er machtsverschillen bestaan tussen verschillende genderidentiteiten, zullen er verschillen in kleding zijn," zei ze.

Het is inderdaad waar dat er meerdere verschillen zijn tussen mannenkleding en vrouwenkleding. Alleen vrouwen worden geacht rokjes en jurken te dragen, en je hoeft maar één blik op verschillende kledingafdelingen te werpen om te zien dat mannen- en vrouwenkleding ook wat betreft kleur en model verschillen, hoewel daar steeds meer weerstand tegen is. Zelfs Lester, die in een heel andere tijd leefde dan wij nu, merkte al op dat "knopen een van de weinige decoraties zijn die zijn toegestaan in de sobere garderobe van de man."

Tegenwoordig mag mannenkleding dan wel een stuk minder sober zijn, vergeleken met vrouwenkleding is er minder diversiteit en over het algemeen ook minder uitbundigheid. Unisex kleding zou hier een uitkomst voor kunnen zijn, maar vooralsnog lijkt het erop dat wat unisex kleding betreft, het mannelijke de standaard is. Ik heb dan ook nog geen unisex kledingitem kunnen vinden waar de knopen niet aan de 'mannelijke' rechterzijde zitten.

Zal dit dan ooit de universele standaard worden, knopen aan de rechterkant? Zullen we ooit allemaal mannenkleding dragen, of zal er ooit een aanbod van unisex kleding zijn dat de grenzen van mannelijke en vrouwelijke kleding echt overstijgt? Zullen knopen dan rechts of links zitten, of om en om? De tijd zal het leren.