​De nieuwe ‘Deus Ex’-game toont al onze angsten over cyborgs in het echte leven

In het midden van de demonstratie die ik te zien krijg van Deus Ex: Mankind Divided word ik getrakteerd op een voorbeeld van het compleet disfunctioneren van een mechanisch implantaat. Een man stort voor mijn ogen in elkaar van de pijn, terwijl zijn kunstmatige spieren zich een weg door zijn borst en nek proberen te wurmen alvorens ze op de grond spatten in een hoopje boze electronica.

Het is een scene die direct uit je grootste nachtmerries over het falen van implantaten zou kunnen komen. De hele game is een grote fantasie over de kracht van cyborgs zoals je ze kent uit films als Ghost in the Shell. Het is te fascinerend om rond te rennen met tasers als knokkels, terwijl je door de muur heen kijkt en belt met je smartphone in je hoofd. Mankind Divided speelt zich enkele decennia in de toekomst af en verkent zowel de wonderen als de donkere zijden van het leven in een wereld met verregaande technologie. De game laat je kennis maken met de mogelijkheden van een deels mechanisch lichaam, maar laat ook zien hoe de angst ten opzichte van cyborgs de samenleving kan polariseren.

In de game, die aan het begin van 2016 uit moet komen, speel je opnieuw met Adam Jensen, een private beveiligingsofficier die is uitgegroeid tot contraterrorisme-agent en is uitgerust met een absurde hoeveelheid implantaten. Tijdens de singleplayercampagne kies je steeds welke cyborg onderdelen je wil upgraden om zo je eigen tactieken het beste te dienen. Kies voor een extra plastic bovenhuid zodat je kogelvrij bent in een vuurgevecht of juist voor een prosthetisch oog zodat je tijdens een gesprek een persoon kunt analyseren.

Dit soort ontwikkelingssystemen in games zijn natuurlijk niet nieuw. Kijk maar naar Skyrim en Mass Effect. Maar het gebeurt niet vaak dat ze zo verweven zijn met het verhaal van de game. Mankind Divided speelt zich af in de nasleep van een wereldwijde uitbraak van psychotisch gedrag onder mensen met mechanische aanpassingen. Dit gedrag werd getriggerd door een signaal aan het einde van Deus Ex: Human Revolution in 2011. Zo ontstaat er een sfeer van 'mechanische apartheid', waarbij de cyborgs in ghetto's worden gestopt door de regering om de paranoïde bevolking tevreden te houden.

Dit is meer dan random speculatie: Het reflecteert onze angsten over de plek van toekomstige cyborgs in de maatschappij. 'Cybernetisch organismes', zoals ze genoemd worden zijn al jaren rondom ons: van iPads tot pacemakers tot een wandelstok, onze levens zijn doorspekt van dit soort hulpmiddelen; we merken ze niet eens meer op totdat er iets mis mee gaat. We zijn echter nog bezig met het verwerken van de sociale en politieke implicaties van levens die volledig fysiologisch afhankelijk zijn van de activiteiten van een machine.

Het idee over een gewelddadige explosie tussen de normale en de aangepaste mens is in deze tijd verontrustend en niet eens toekomstvisie. Via de mail sprak ik met Kevin Warwick, professor aan de Reading University en 's werelds eerste cyborg, zoals hij zelf zegt. Hij suggereert dat simpele implantaten zoals een chip met radio identificatie onze wereld niet drastisch zullen veranderen. Wel is hij verontrust door het vooruitzicht van een breinmodificatie zodat je slimmer wordt of het mogelijk maken van directe communicatie met het internet via je gedachten.

Michael Cook, onderzoeker bij de computerafdeling van Goldsmith, voegt toe dat nieuwe technologie de economische ongelijkheid verder zal versterken. Hij hoopt dat de techindustrie ook op een gegeven moment de armen te hulp zal schieten.

In de wereld van Mankind Divided draait het daar niet op uit. Hier zijn de cyborgs juist geportretteerd als zeer kwetsbaar en afhankelijk van de marktwerking en politieke sponsors om medicijnen te krijgen die voorkomen dat de implantaten afgestoten worden. Daarnaast kunnen ze ook nog draadloos gehackt worden.

Ook dit is meer dan een fantasie. Software ontwikkelaar en Stop the Cyborgs blogger, Adam Woord beargumenteert dat het "een fout is om te denken dat cyborgs per se sterker zijn dan normale mensen." Hij legt uit dat het risico er is dat cyborgs de controle over hun eigen lichaam verliezen door implantaten aan te schaffen die gelinkt zijn aan strenge patenten en mogelijk verbonden zijn aan netwerken, waardoor ze in de gaten kunnen worden gehouden of ermee wordt geknoeid.

Het is niet ongeloofwaardig je voor te stellen dat een regering probeert de vrijheden van een cyborg burger in te perken. Denk aan Neil Harbisson, een artiest met een zeldzame oogafwijking, die een 'cyborg' hulpmiddel draagt dat lichtgolven in geluid omzet, zodat hij kleur kan ''horen". Hij werd belaagd door de politie bij een protestmars in 2011 omdat ze zijn hulpmiddel aanzagen voor een camera, zoals hij later aan de BBC vertelde.

Kunstwerken als Deus Ex geven ons een opening om het gesprek te starten over dit soort verschuivingen in deze problematische culturele paradigma's. Er zijn veel gesprekken over transhumanisme terug te vinden in het script van Mankind Divided, maar misschien is het nog wel opvallender dat zelf de architectuur in het spel verweven is met het onderwerp. Nadat ik de demo had gezien sprak art director Martin Dubeau met me over het design van de game. Ze hebben geprobeerd het optimisme en de vrees rondom cybernetische modificatie vast te leggen in het artwork.

Aan de ene kant zijn er de speelse, sierlijke ontwerpen in een zogeheten "cyber-Renaissance" - met als voorbeeld het cluster van tl-achtige buizen die je doen denken aan de vleugels van Icarus, Griekse mythe en misschien wel de eerste cyborg. Aan de anderen kant zie je de massieve, functionele structuren van een oppressieve en angstzaaiende maatschappij. "We zien deze confrontatie over terug," merkt Dubeau op. "Ik denk dat 90 procent van de game door beide stijlen wordt beïnvloed. Er is altijd een glimp van de een of de ander te zien."

Games staan in een unieke positie om te vertellen over de opkomst van de cyborg omdat ze zelf ook een onderdeel zijn van de cybernetische technologie. Objecten en interfaces als controllers, displays en virtual reality brillen zijn allemaal extensies van onze lichaam die ons werk laten uitvoeren in een virtuele wereld. Door de recreationele waarde van games vergeten we helaas af en toe te denken over de toenemende verstrengeling tussen organisme en mechanisme. We hebben meer fictie nodig zoals Deus Ex - een franchise die al sinds 2000 bestaat, maar nog nooit zo relevant was - om het beeld op te vullen.