Waarom je zo'n lul wordt van cocaïne

Cocaïne is een vreemd goedje. Ik kan niets anders bedenken — nou ja, misschien alcohol — waardoor een vriendelijk, weldenkend mens plotsklaps in een totale lul verandert. "Hé man, haha, pak wat van dit! Pak!" brult je vriend, terwijl hij een fles Poolse wodka in je keel probeert te drukken. "HAHA!" lacht hij, totaal buiten zinnen, ondertussen vier lijnen verder. "Die wodka gaat je einde worden! Hé zullen we nog een nakkie doen? We nemen er nog een! Hé, heb ik je mijn idee voor het ultieme bordspel al verteld?"

Natuurlijk verandert niet iedereen in een wandelende klapperkaak na een sleutelpuntje, de meeste mensen kunnen best wat coke gebruiken zonder meteen zelfingenomen, arrogant of totaal krankzinnig te worden. Maar sommigen helaas niet, en daar komen de clichébeelden vandaan: het meisje dat niet ophoudt over haar filmscript; de hockeyer die denkt dat hij de beveiliger aankan; de blaaskaak die de gemoedstoestand van zijn gesprekspartner nog niet zou aanvoelen als het met koeienletters op de muur werd geschreven.

Waarom gebeurt dit eigenlijk? En hoe komt het dat sommige mensen dat wel hebben, en anderen niet?

"Cocaïnegebruik zorgt ervoor dat iemand in zichzelf keert. Mensen worden of introvert of supersociaal, maar dan op een wat dominante of zelfgenoegzame manier," zegt Katy MacLeod, directeur van Chill Welfare, een sociale onderneming die met een standje op festivals staat om mensen informatie te geven over drugs. "Het ding met cocaïnegebruik is dat hoe je je vervolgens voelt vaak verschilt van hoe je overkomt op anderen. Je denkt misschien dat je heel scherp en gezellig bent, terwijl anderen je gewoon een lul vinden."

Om de scheikundige processen achter het fenomeen van "een lul zijn" te ontrafelen sprak ik met David Belin van het Departement Farmacologie van Cambridge. "Drugs beïnvloeden drie psychologische mechanismes in je brein," zei hij. Als je cocaïne gebruikt dan wordt de deur van het dopaminereservoir in je brein wagenwijd opengezet. "Dopamine is geen genotsstofje, maar een mechanisme in je hersenen dat leren mogelijk maakt," legde David uit.

Stel je de kick voor die een beginnende gitarist krijgt als het hem voor het eerst lukt om Smells Like Teen Spirit te spelen. Hij wil dat gevoel vasthouden en dus hij gaat meteen door met Heart-Shaped Box. Hij voelt zich lekker, is geconcentreerd. De wereld voelt als een prettig oord. Cocaïne kopieert dat gevoel, maar dan een stuk levendiger. "Het zorgt ervoor dat er dopamine in je brein vrijkomt als je het gebruikt, en dat voelt geweldig," zegt David. "Zo ontstaat een sterke motivatie om de drug te gebruiken."

Maar er is een tweede psychologische sneeuwstorm die door je hersenen raast. "Cocaïne beïnvloedt je prefontale cortex [het deel van je brein dat je gedrag regelt en, in essentie, je vermogen om beslissingen te nemen]. Het verstoort executieve functies en je impulscontrole. Je hebt dus al een sterke motivatie om meer te nemen [door de dopamine], en daarbovenop kun je je impulsen niet bedwingen en ben je niet in staat goede beslissingen te nemen."

Weet je dat feestje waarop je een meisje steeds een vijfje aanbood in ruil voor een lijntje, maar dat je moest beloven dat je haar daarna met rust zou laten? Dat dus. Uit onderzoek aan de Universiteit van Maastricht is gebleken dat een kleine dosis coke — een sleutelpuntje dus, of een minilijntje — je vermogen om negatieve emoties bij anderen te herkennen al kan aantasten. Daarom denk je dat iedereen geïnteresseerd is in wat je te zeggen hebt, terwijl niemand dat eigenlijk is.

"Ten derde: drugs wennen snel. Als je gebruikt hebt ben je supergemotiveerd om meer te gebruiken, het wordt snel een gewoonte. Je doet het zonder erover na te denken," zei David. Het poeder smaakt snel naar meer. "Bovendien heb je bij cocaïne geen fysieke maar alleen psychologische ontwenningsverschijnselen. Je bent angstig, voelt je slecht, en ook daarom wil je graag doorgaan met gebruiken."

Verklaart dat waarom mensen aan het eind van de avond het zakje leeglikken, of toch nog even Taxi Ab bellen tegen de tijd dat ze normaal gesproken wakker zouden worden?

"Absoluut," zegt David, en hij voegt toe dat dit gedrag nog versterkt wordt als er alcohol in het spel is, wat vaak zo is. Als coke en alcohol de handen ineen slaan in je lever dan resulteert dat in een nieuw stofje, coca-ethyleen, dat je kans op een hartaanval drastisch verhoogt, tot twaalf uur na gebruik. Woohoo!

"Het verlaagt je algehele geremdheid en dus geef je eerder toe aan impulsen waar je normaal niet aan zou toegeven," zegt David. O, trouwens, ken je het dat je een paar bier voorloopt op de rest en begint te prediken dat het tijd is om je dealer te bellen, "om jezelf weer een beetje nuchter te krijgen"? Dat is een fabeltje. Cocaïne maakt gewoon meer dopamine vrij om de strijd tegen andere stofjes in je hersens te winnen. Je kunt daardoor tijdelijk weer een beetje scherp worden, maar in werkelijkheid ben je alleen maar meer opgefokt.

Het laatste waar ik naar vraag is waarom mensen vaak zo geil worden van coke, zelfs als het, zoals bij sommige mannen, problemen oplevert tijdens de seks.

"Dat kan met algehele opwinding te maken hebben," zei hij. "In tegenstelling tot heroïne, wat zich puur op genot richt, ervaar je de wereld met cocaïne een stuk mooier. Iets dat je sowieso al aantrok — je partner of potentiële partner — wordt er nog mooier en begeerlijker van. Soms tot op het punt dat het voelt alsof je geen keuze meer hebt."

Keuze, of het gebrek daaraan, is iets waar David steeds naar verwezen heeft. Als je nog nooit drugs hebt gebruikt, dan denk je nu misschien: "Als het zo'n probleem is, waarom gebruik je dan coke?" Dat is een terechte vraag. Maar is er ook een punt waarop een zogenoemde recreatieve gebruiker zijn of haar gebruik eens onder de loep zou moeten nemen?

"Stel je voor," zegt David, "je hebt een keer coke gebruikt op een feestje met vrienden en dat was leuk. Twee maanden later kom je er weer mee in aanraking, en na een tijdje elk weekend. Dan denk je, het is geen probleem, want ik gebruik alleen in het weekend. Wil je het dan wel echt? Of kom je met vrienden steeds op het punt dat je het gebruikt, zonder het echt te willen? Als dat laatste het geval is dan lijkt het erop dat je de controle aan het verliezen bent. Het is een reflex, het is het moment, het is de mindset. En de triggers voor gebruik — met sommige vrienden zijn, alcohol drinken — betekenen dat je altijd een reden zult vinden om te gebruiken. Ik stel voor dat je een keer met die vrienden bij elkaar komt en afspreekt dat je een avond niet gaat snuiven. Als je het einde van die avond niet haalt zonder iets te gebruiken, dan zou je weleens aan de verkeerde kant van de lijn kunnen staan."