Pablo Escobar’s nijlpaarden hebben te veel seks en dat is een probleem

Toen drugskeizer Pablo Escobar werd vermoord door de Nationale Politie van Colombia in 1993, was zijn nalatenschap groot. De baas van het Medellín Cartel was berucht om zijn imperium van cocaïnehandel dat hij bouwde over de lijken van duizenden vermoorde mensen.

Maar El Patrón was ook bekend om zijn 50 nijlpaarden (Hippopotamus amphibius) die momenteel nog vrij rondzwemmen vlakbij zijn oude landgoed Hacienda Nápoles. De nijlpaarden in gevangenschap horen eigenlijk niet de rivieren en riviermondingen van Noord-Colombia te bewonen, maar sinds Escobar's dood zijn ze zich ongecontroleerd gaan voortplanten. Ze zijn uit hun gevangenschap gebroken en hebben zich ontwikkeld tot 's werelds grootste invasieve diersoort – een diersoort dat buiten zijn natuurlijke omgeving leeft.

Ondertussen is het probleem van de nijlpaarden tot op de dag van vandaag nog lang niet opgelost, omdat niemand echt weet hoe de nijlpaarden tegengehouden moeten worden.

In de 30 jaar na de dood van Escobar, zijn de kuddes meerdere malen uit hun gevangenschap gebroken en hebben zich in andere wateren begeven, zoals de Magdalenarivier. Vorig jaar werd een van hen gespot in de buurt van een basisschool. Hoewel de overheid inwoners verzekerd dat er geen ongevallen met mensen zijn voorgekomen, blijven de vissers en boeren die in Puerto Triunfo wonen ver bij ze uit de buurt.

De privébeheerders van Hacienda Nápoles, dat momenteel als pretpark fungeert, hebben ook niet echt zin om de beesten te verplaatsen. In 2009 was er een mannetje genaamd "Pepe" die werd neergeschoten en gedood door Colombiaanse legersoldaten, waardoor er debatten oplaaiden met ecologen die de nijlpaarden als ongevaarlijk beschouwen. Aan de andere kant zijn wetenschappers die de Zuid-Amerikaanse rivieren bestuderen bezorgd dat de beesten op een dag het ecosysteem in de regio zullen verstoren.

"Dit is op het moment allemaal nog speculatief. We hebben in de geschiedenis veel situaties gezien waarbij dieren die oorspronkelijk uit Afrika kwamen uiteindelijk in de Nieuwe Wereld terechtkwamen – zoals de uitgestorven Amerikaanse leeuw of familieleden van de olifant. Maar nijlpaarden zijn we nog niet eerder op andere plekken tegengekomen," vertelde Douglas McCauley een biologieprofessor en nijlpaardonderzoeker aan de Universiteit van California in Santa Barbara.

"We zijn momenteel een spannend natuurlijk experiment aan het bestuderen – we kijken hoe 's werelds grootste invasieve diersoort zijn omgeving kan beïnvloeden.

Weggestopt in de lage landen van Antioquia, een paar uur van Medellín vandaan, leeft Hacienda Nápoles voort als een bizar altaar van de rijkdom en buitensporigheid van Escobar. Op de top van zijn succes werd zijn nettowaarde geschat op 30 miljard dollar, dat hij vooral uitgaf aan zijn extravagante leven.

In 1978 kocht Escobar een stukje land op de rustige heuvels van Puerto Triunfo en bouwde een indrukwekkend Spaans koloniaal herenhuis dat de permanente woning van zijn familie zou worden. Het erf werd voorzien van een arena voor stierenvechten, een autoracebaan, beeldentuin en zelfs een privévliegveld.

Escobar zag zichzelf echter ook als een weldoener, en werd gevierd door de armere bevolking van Medellín vanwege zijn investeringen in woningbouwprojecten en andere weldaden voor de gemeenschap. Zo woonde hij niet alleen op Hacienda Nápoles, maar bouwde er ook een publieke dierentuin, die hij vulde met gesmokkelde exotische dieren zoals olifanten, giraffen en zebra's. Ook begaven zich onder de gesmokkelde dieren vier nijlpaarden – drie vrouwtjes en een mannetje. Ze bewoonden een klein kunstmatig meer vlakbij de ingang van het erfgoed.

Nadat Escobar was gedood, zijn de meeste dieren gevangengenomen en getransporteerd naar dichtbijgelegen faciliteiten, zoals de Matecaña City dierentuin in Pereira – die overigens niet meer bestaat. De kleine harem van nijlpaarden werd echter achtergelaten, waarschijnlijk omdat een worsteling met een 450 kilo wegend mannetje een kwestie van leven of dood kan betekenen. Dus, zonder natuurlijke vijanden en een aangenaam klimaat werden de vier nijlpaarden er acht, toen tien, twintig en ga zo maar door.

Voor wetenschappers als McCauly zijn Escobar's afvallige nijlpaarden een bitterzoete kans om getuige te zijn van wat er gebeurt als invasieve diersoorten zich ongecontroleerd kunnen voortplanten. Meer dan duizend jaar geleden leefden er allerlei nijlpaardsoorten – waarvan veel nu uitgestorven zijn – in noordelijke gebieden van Egypte, de Mediterraanse eilanden en zelfs in delen van Europa. Vandaag wordt de nijlpaard alleen nog maar gevonden in Afrika en lijdt het dier onder illegale jacht en ivoorstroperij. Biologen die dieren bestuderen in hun natuurlijke omgeving zien de aantallen ver teruglopen en moeten nu gehaast gaan onderzoeken wat het zou betekenen voor het ecosysteem wanneer de nijlpaard zou verdwijnen.

Een onderzoek schatte dat de nijlpaardenpopulatie van Hacienda Nápoles zal blijven groeien met een toename van 6 procent per jaar . De onderzoekers verwachten dat elk vruchtbaar vrouwtje elk half jaar een nieuw kalf zal baren. Er zijn nu zelfs nijlpaarden gespot meer dan 150 kilometer van Escobar's landgoed vandaan.

In hun natuurlijke omgeving kunnen de nijlpaarden beschreven worden als de tuinman der natuur. Het grootste deel va hun dag besteden ze onder water, om zich te beschermen tegen de schadelijke UV-stralen van de zon, en misschien ook wel tegen mensen. 's Nachts komen ze echter tevoorschijn uit de modder om zich te voeden met een immense hoeveelheid gras, en om de maaltijd van de vorige nacht uit te poepen. Miljoenen kilo's aan nijlpaardpoep worden elk jaar gedropt in de Afrikaanse rivieren en zonder die kilo's zouden de rivieren allerlei belangrijke voedingsstoffen moeten missen. Wetenschappers hebben met chemische markers vastgesteld hoeveel vissen en insecten zich in leven houden dankzij nijlpaardpoep. Hieruit bleek dat nijlpaarden een belangrijke rol spelen in de verbinding tussen de werelden onder en boven water.

Teveel van het goede (nijlpaardpoep) zou echter ook giftig kunnen zijn. In de benauwde ecosystemen van de rivier kunnen nijlpaarden het water overvloeden met hun voedingsstoffen, waardoor er te veel schadelijke algen gaan groeien en de vissen en andere waterdieren te weinig zuurstof krijgen. Dit proces, genaamd eutrofiëring, is al eerder aan nijlpaarden gelinkt. Ecologen die bekend zijn met de Colombiaanse rivieren denken dat de recente uitsterving van vissen vlakbij Hacienda Nápoles een gevolg kan zijn van de bijproducten van nijlpaarden.

"Nijlpaarden kunnen ook de bodem van de meren en rivieren verstoren, waardoor bodemzand weer in de waterkolom terechtkomt. Dit heeft een groot effect op de productiviteit met allerlei consequenties. Of hun impact op het ecosysteem in Afrika nou heel anders of niet – het ecosysteem is daar in hun aanwezigheid geëvolueerd," vertelde Jonathan Shurin, een biologieprofessor aan de Universiteit van California in San Diego, die de waterkwaliteit van de Colombiaanse rivieren onderzoekt.

Op dit moment is er weinig wetenschappelijke literatuur over de effecten van de invasieve nijlpaarden, simpelweg omdat dit eerder nog nooit voorkwam. Shurin voegt toe dat onderzoekers vaak veel belemmering ondervinden wanneer ze onderzoek willen doen in Colombia, en de ontsnapte gevangenen van Escobar krijgen weinig aandacht van wetenschappers. Daarbij leidt het land al onder meerdere ecologische crises, zoals het illegaal dumpen van afval, ontbossing en watervervuiling. Hoe erg lijkt dan de bedreiging van een paar tientallen nijlpaarden nog?

"Het probleem met invasieve diersoorten is dat we vaak hebben gezien dat ze hele ecosystemen verwoesten en de hele ecologie herindelen. We moeten niet denken dat nijlpaarden een ander soort behandeling verdienen, gewoon omdat ze er leuk uitzien," zei McCauley.

Maar hier ligt het probleem: Er is niet echt een effectieve manier om de nijlpaardpopulatie onder controle te krijgen. Volgens Michael Knight, een zoöloog die ook advies gaf aan het Colombiaanse ministerie van Milieu in 2009, zijn alleen ruimen en castreren realistische opties. In een interview met Colombia Reports, raadde Knight aan om de dieren met grote geweren neer te schieten.

Maar zoals vaak het geval is met sommige invasieve diersoorten, raken sommige mensen aan ze gehecht. Veel van de lokale bevolking is van de nijlpaarden gaan houden. "Mijn vader heeft wel eens een kleintje mee naar huis genomen," vertelde een jong meisje aan de krant El Colombiano. "Ik heb hem Luna genoemd omdat hij heel schattig was. We voedde hem gewoon met melk."

Het is nog onduidelijk hoe betrokken de Colombiaanse overheid is bij het managen van de populatie, maar op een bepaald moment zijn castratie en gevangenschap als de enige methodes aangenomen om het aantal nijlpaarden in bedwang te houden. De lokale instantie Cornare heeft onlangs biologen opgeroepen om natuurlijke barrières te bouwen voor de dieren, die hun leefruimte beperken tot het landgoed van Hacienda Nápoles. Het initiatief werkt met een jaarlijks budget van 135.000 dollar en is volledig gefinancierd door geld dat is verzameld met drugsinvallen.

Volgens een onderzoek van Fusion heeft het personeel van Hacienda Nápoles in 2014 aan een lokale man James Torres gevraagd of hij jonge nijlpaarden wilde vangen en wilde verzorgen op zijn nabijgelegen boerderij. Torres zei dat de kalfjes makkelijker verscheept kunnen worden naar dierentuinen wanneer ze eerst op jonge leeftijd van de kudde worden weggehaald.

Castratie van nijlpaarden blijkt zelfs voor de meest ervaren wilde dierverzorgers nog te moeilijk. Om te beginnen zitten de nijlpaarden ondanks hun grootte vaak goed verstopt – overdag zijn alleen hun ogen oren en neusgaten af en toe te zien. Daarbij hebben nijlpaarden geen kenmerken waaraan makkelijk is te herkennen of ze een mannetje of een vrouwtje zijn. De testikels van een mannetje zitten verborgen in de buikholte en kunnen alleen op een veilige manier worden geïdentificeerd als de nijlpaard verdoofd wordt.

Maar zo'n zwaar beest beschieten met verdovende dartpijltjes blijft ook gevaarlijk, vertelde McCauley. Ook al zijn de verdovende cocktails van dierenartsen tegenwoordig wel betrouwbaar, het is onmogelijk om te weten hoe een individu zal reageren op de verdoving. Soms raakt een verdoofde nijlpaard zo erg in paniek dat hij terug het water in schiet en daarbij mogelijk verdrinkt.

Tot nu toe zijn er pas vier mannelijke nijlpaarden met succes gecastreerd.

"Bij de meeste invasieve diersoorten is er meestal geen weg meer terug, maar bij de nijlpaarden is dat een ander verhaal. Als men ze echt weg zou willen hebben, dan zouden ze dat prima kunnen. Het lijkt alsof de nijlpaarden een toeristenattractie zijn geworden. Ze hebben economische waarde gekregen, dus wil men ze niet weg hebben," voegt Shurin toe.

De toekomst van de Colombiaanse nijlpaarden blijft voorlopig een groot vraagstuk. Maar een ding is zeker: Zelfs na zijn dood hangt Pablo Escobar nog rond op het platteland van Medellín.