Mensen staan niet bovenaan de voedselketen

Wij mensen zien onszelf graag als de ultieme alpha. We vreten ons vol met steaks en broodjes tonijn en we boeren tevreden zoals alleen de heersers van de dierenwereld zich kunnen veroorloven. Maar een onderzoek dat gister in Proceedings of the National Academy of Sciences verscheen wijst uit dat de mens niet, zoals we graag denken, aan de top van de voedselketen staat.

Een groep wetenschappers baseerde zich op data van de Food and Agricultural Organization van de VN om het Human Trophic Level (HTL) te berekenen. Deze schaal voorziet de voedselketen van een numerieke rangorde, die reikt van 1 (levensvormen die hun eigen voedsel produceren, zoals planten), tot 5.5 (alphajagers zoals de orca met weinig tot geen natuurlijke vijanden). Tot nu toe is dat getal voor mensen nooit betrouwbaar uitgerekend.

Rekening houdend met bevolkingsgrootte hebben de wetenschappers herleid dat de wereldwijde HTL in 2009 2.21 was. Niet zo hoog als je zou denken, en ver verwijderd dus van de top van de voedselketen. Dat komt voor sommigen misschien als een schok, omdat het ons op dezelfde plek zet als twee dieren die we graag eten: varkens en ansjovis. Daarnaast classificeert de rating ons als dichter bij de herbivoren dan de carnivoren.

Voor de duidelijkheid: het feit dat we middelmatige herbivoren zijn betekent nog niet dat we op iedere hoek door een hongerige carnivoor verslonden zullen worden (maar dat wist je misschien al wel).

Natuurlijk is die HTL rating van 2.21 niet accuraat voor specifieke regionale gebieden. Sommige landen, zoals Ijsland, hebben een hoge maar dalende HTL, terwijl landen als China en India als gevolg van economische groei en toenemende vleesconsumptie een stijging in hun HTL zien.

Maar als ik een publicatie als deze lees, realiseer ik me dat er nog iets anders gaande is. Want dit onderzoek ondergraaft een fundamenteel onderdeel van ons zelfbeeld als belangrijkste wezens op aarde, als heersers van de voedselketen. En, wat voor veel verstokte vleeseters misschien ongemakkelijk is: het plaatst een kritische kanttekening bij onze meest gebruikte rechtvaardigingen voor vleesconsumptie. “Wij staan boven aan de voedselketen, dus ik kan eten wat ik wil,” of “we hebben het niet tot de top van de voedselketen geschopt door sla te eten,” zijn uitspraken die veel vegetariërs waarschijnlijk bekend zullen voorkomen.

Uitspraken als deze zijn een symptoom van ons verstokte antropocentrisme - ons door de eeuwen ingesleten zelfbeeld van de mens als centrum van het universum. We geloven (nog steeds) dat alles om ons heen in het teken en in dienst staat van de mens: de brandstoffen in de grond, de ruimte op de aarde en het leven om ons heen vormen een speeltuin voor De Mens, de Koning der Dieren.

Maar dit onderzoek plaatst die notie in een ander perspectief. We zijn niet het centrum van het universum, zoals we eeuwen lang gedacht hebben.

Waar het onderzoek wel op wijst, is dat één van de redenen dat we lager in de voedselketen staan dan bijvoorbeeld een witte haai, is omdat we veel groente eten. En dat is voor een deel onze eigen keus. Het betekent dat wij mensen misschien wel de enige diersoort zijn die zelf kan beslissen waar het in de voedselketen staat. En dat is volgens mij een luxepositie die zowel privileges als verantwoordelijkheden met zich meebrengt.

@heyiamlex