We vroegen museumbezoekers waarom ze naar blikjes poep komen kijken

Toen ik in het eerste jaar van de kunstacademie zat, had een van mijn klasgenoten het briljante idee om als kunstproject menselijke uitwerpselen te verzamelen in zijn schoolkluisje. Hij heeft zijn propedeuse nooit gehaald, wat misschien wel te maken heeft met het feit dat het afdelingshoofd er al snel lucht van kreeg.

Een kunstenaar die wél wereldberoemd is geworden door zijn poepkunst, is Piero Manzoni (1933-1963). In 1961 vulde deze Italiaanse kunstenaar negentig conservenblikjes met zijn eigen kak. Merda d’Artista, noemde hij het. Hiermee stelde hij de vraag wat kunst nou eigenlijk is. Is het de kunstenaar die bepaalt wat kunst is en wat niet? En is alles wat uit de kunstenaar komt, vrij letterlijk in dit geval, dan ook kunst? Het waren dit soort vooruitstrevende ideeën waarmee Manzoni de kunstwereld wist te veroveren – hij verkocht meerdere blikken voor meer dan 100.000 dollar.

Zes van deze blikjes staan nu in de tentoonstelling Manzoni in Holland, die afgelopen weekend opende in het Stedelijk Museum Schiedam. In de expositie is het werk te zien van Manzoni, en daarnaast ook van andere kunstenaars die deel uitmaakten van de internationale kunstbeweging Zero. Deze groep kunstenaars werd eind jaren vijftig opgericht, met als speerpunt om “op nul te beginnen” na de Tweede Wereldoorlog, en objectieve kunst te maken waarin geen spatje persoonlijke expressie te vinden was.

We vroegen de bezoekers van deze expositie of ze het de moeite waard vonden om hun zonnige weekend op te offeren voor een paar blikjes poep.

Waarom ben je hier en niet in de zon?
Leonoor: Ik ben hier met mijn moeder en we hadden dit uitje al lang op de planning staan. Ze is kunsthistoricus en wilde de expositie graag zien omdat ze hier een lezing over gaat geven. Zelf had ik eigenlijk nog nooit van de kunstenaar gehoord, maar wel van de Zero-beweging. Ik vind het interessant dat deze mensen wilden breken met alles wat er gaande was, na de Tweede Wereldoorlog. Het is natuurlijk ook een mooi voorbeeld van hoe kunst reflecteert op de maatschappij.

Spreekt de tentoonstelling je een beetje aan?
Sommige werken vind ik heel grappig, zoals Merda d’Artista. Ik vind het hilarisch dat iemand gewoon besluit om zijn poep in te blikken. Ik ben ook heel benieuwd naar de Pindakaasvloer van Wim T. Schippers, ook omdat ik fan ben van pindakaas [Schippers maakte voor deze tentoonstelling een kleinere variant op het origineel, red.]. Ik hoorde alleen wel dat het stinkt. Ook dat blauwe doek van Yves Klein vind ik interessant, dat hij geschilderd heeft in de kleur blauw waar hij patent op aan had gevraagd.

Dezelfde kleur als je trui?
Dat zei ik dus ook net! Maar volgens mijn moeder is het blauw van Yves Klein veel sprankelender.

Manzoni verkocht zijn blikjes poep voor dezelfde waarde als goud. Wat vind je daarvan?
Als je naar kunst kijkt, kost dat al gauw duizenden euro’s, dus wat dat betreft is het niet zo vreemd. Het lijkt erop dat hij een beetje de spot drijft met de kunstwereld. Maar ik vind het ook wel een beetje arrogant, hoor.

Creators: Hoi Kyra, spreken deze blikjes poep je aan?
Kyra: Ik vind het een leuk werk. Ik heb vroeger aan de kunstacademie gestudeerd en daar heb ik dezelfde soort stomme dingen zitten doen als Manzoni – zoals lijnen trekken, spelen met spiegels en een sokkel omkeren.

Je maakte toen werk met dezelfde motivatie als Manzoni?
Nou, nee. Ik was gewoon een beetje aan het experimenteren. Omdat het in het verleden ook al was gedaan, dacht ik toen dat dat kunst was.

Wat vind je leuk aan de blikjes van Manzoni?
De kunstenaar bedacht dat er gewoon heel veel bullshit verkocht wordt. Kunst is vaak een lulverhaaltje, waarbij het helemaal niet meer om het object zelf gaat. Daar gaat dit werk over. Het is geen mooi blikje en er staat geen mooie tekst op, maar het feit dat er poep in zit en dat het voor zoveel geld is verkocht, dat maakt het leuk. Ik heb ook weleens gehoord dat sommige blikjes inmiddels lekken en geëxplodeerd zijn. Ieuw!

Hoe bevalt de expositie, en de kunstenaarspoep?
Moritz: De kunstenaar bespot het idee over wat kunst is. Hij poept in een blik en verkoopt het dan. Dat is grappig, maar ik zou het niet kopen. Zelfs als zou ik er het geld voor hebben, dan koop ik liever een ander kunstwerk.
Natan: Ik denk wel dat het een iconisch werk is. Het is het werk waar Manzoni het meest bekend om staat. Ik kom zelf uit Italië en daar weet iedereen meteen waar je het over hebt als je Merda d’Artista zegt, zelfs als ze verder niks over moderne kunst weten.

Verdient dit werk het ook om zo bekend te zijn?
Natan: Dat weet ik niet. Ik denk dat het vooral komt doordat dit werk zo voor zichzelf spreekt, en het zegt ook veel over de ironie en de houding van de kunstenaar. Merda d’Artista is niet mijn favoriete werk van Manzoni, de witte gerimpelde Achrome-canvassen vind ik veel beter. Ook hangt er een foto van de kunstenaar terwijl hij een mooie jonge vrouw signeert, en haar dus tot kunstwerk verheft. Dat is ook gewoon grappig.

Manzoni verkocht zijn blikken van 30 gram voor de waarde van 30 gram goud. Wat vinden jullie daarvan?
Moritz: Perfect, dat is heel ironisch. Eigenlijk had hij er nog wel meer voor mogen vragen.
Natan: Ik vind dat ook grappig. Nu zijn ze ook veel meer waard, ik denk dat dat komt doordat hij later pas populairder werd.

Ik zag je net heel aandachtig naar Merda d’Artista kijken.
Ineke: Ja, ik moest natuurlijk even kijken wat er in die blikjes zit. Ik dacht een keer een documentaire gezien te hebben, waarin iemand een van deze blikjes had opengemaakt, en toen bleek er echt poep in te zitten. Dat is wel grappig.

Wat denk je dat de kunstenaar wilde zeggen met dit werk?
Ik zie het als humor, net als de Pindakaasvloer. Hoe kom je op het idee om zoiets te doen? Dat is grandioos. Het doet me ook denken aan die soepblikken van Andy Warhol.

De blikjes poep zijn al ruim vijftig jaar oud. Denk je dat mensen er toen ook om konden lachen?
In de jaren zestig waren mensen natuurlijk wat stijver, dus ik denk dat ze het toen helemaal niks vonden, en veel mensen het ook niet eens hebben meegekregen. De kunstwereld stond ver af van die van de gewone burger. Als je het werk van Manzoni in die tijdsgeest plaatst, wordt het wel interessanter. Hij durfde wel.

Creators: Waarom ben je hier?
Hannah: Ik zag dat er een opening was, en normaal gesproken ga ik niet zo vaak naar tentoonstellingen waar dit soort werk te zien is, dus dat leek me wel interessant. Ik heb het gevoel dat de kunstenaars hier een beetje de draak met je steken. Maar ik zit zelf op de kunstacademie in Rotterdam en ik zou nooit zoiets maken.

Geen poep in blik?
Nee, dat niet. Maar als je dat als kunstenaar bedenkt, dan zou ik toch wel even lol met mezelf hebben.

Is het die gein wat Manzoni met zijn werk wilde overbrengen?
Ik denk dat het deels om de humor gaat, maar ook om tegen de gevestigde orde aan te schoppen. In de jaren zestig was het nog veel gewaagder om dit soort werk te maken. Dus in die zin is het de context die het werk interessant maakt. Want wat is een blikje poep nou eigenlijk? Het gaat juist om de durf om zoiets te maken. Zou er eigenlijk echt kak inzitten?

De tentoonstelling Manzoni in Holland is tot en met 2 juni 2019 te zien in het Stedelijk Museum Schiedam.