We gaan zoeken naar buitenaards leven op Europa

Het was dat ik gisterenavond geen champagne in huis had, maar anders had ik er een fles voor opengetrokken: we gaan naar Europa!

Niet het continent dus, maar de maan van Jupiter. Europa wordt door veel astronomen gezien als de beste kans om op korte termijn buitenaards leven te vinden binnen ons zonnestelsel. Bij buitenaards leven denken de meeste mensen liever aan mannetjes op Mars, maar één blik op de foto van Europa laat zien dat er daar meer aan de hand lijkt te zijn dan op Mars – wat toch vooral een stofbol is.

Er is lang gelobbyd voor deze missie. De nogal conservatieve Republikeinen in de Amerikaanse Senaat zijn tegen alle vooroordelen in ontzettend grote fans van buitenaardse ontdekkingsreizen; in de Senaatscommissie die gaat over wetenschap zitten mensen die niet geloven in evolutie en klimaatverandering, maar die ruimtevaart fascinerend vinden. De laatste jaren deed vooral de regering van Obama moeilijk over geld voor NASA, maar ook het Witte Huis heeft nu ingezien dat deze missie naar Europa het waard is.

De maan van Jupiter is erg vergelijkbaar met de aarde. Als het er niet zo ontzettend koud zou zijn was het een waterwereld geweest, maar nu zit het water verstopt onder een laag ijs van ruim vijftien kilometer dik. Er zijn nauwelijks kraters te zien, wat betekent dat het ijs zich de hele tijd vernieuwt en ingeslagen meteorieten uitwist. Die lange, kronkelige rode banen zijn een groot mysterie, maar de spannendste theorie is dat het rode microben zouden zijn en dat we buitenaards leven dus tientallen jaren geleden al voor het eerst hebben gezien.

Dit filmpje legt uit waarom Europa zoveel leuker is dan andere plekken in ons zonnestelsel.

Over het algemeen wordt ervan uitgegaan dat er voor mogelijk leven op een planeet drie ingrediënten nodig zijn: een exotische mix atomen die complexe moleculen kunnen vormen, een vloeistof waarin die zich kunnen bewegen en gemengd kunnen worden, en als laatste een energiebron. Europa heeft dat allemaal.

De energiebron is in dit geval niet de zon, maar de enorme zwaartekracht die Jupiter uitoefent op de ijzeren kern van Europa. Jupiter vervormt die bal ijzer binnen in Europa zo enorm dat het opwarmt, en dat is genoeg energie om de oceaan vloeibaar te houden en leven mogelijk te maken. Maar als er leven is, zal het er nogal anders uitzien dan bij ons.

Om erachter te komen hoe dat er dan uitziet, moet een robot er een sonde laten vallen, die zichzelf door kilometers ijs heen wurmt, daar op eigen kracht onderzoek doet, leven kan detecteren en bevindingen naar het oppervlak stuurt. Die informatie stuurt een ontvanger via een satelliet boven Europa weer door naar aarde, waar NASA-medewerkers dan een uur later naar een schermpje kunnen turen voor een resultaat.

James Cameron maakte een aantal jaren geleden een film over de zoektocht naar leven op Europa. Zie hier het idee van een torpedo die zich met kernenergie door het ijs heen werkt.

Het nieuws over deze missie moet in Nederland strijden met krantenkoppen over het mogelijke faillissement van de V&D, dus de algemene media-aandacht is wat mager. Maar ik durf wel te stellen dat de aandacht voor ruimtevaart de laatste jaren weer iets lijkt toe te nemen. Dat is voornamelijk te danken aan een stel populaire wetenschappers dat de blijde boodschap goed verkondigt en een handjevol aansprekende missies die het publiek wel lijken te beroeren.

Overheden staan ondertussen nog niet echt te trappelen om de kosmos te veroveren. Het huidige NASA- en ESA-budget is niet meer dan een fooi in vergelijking met de ambities, want aardse zaken gaan voor. Vrijwel alle programma's krijgen structureel te weinig geld om op volle kracht te kunnen draaien. Het totale budget voor heel NASA is komend jaar 18,5 miljard dollar. Ter vergelijking: daarmee kan het Amerikaanse leger twee dagen op de been worden gehouden.

Die 18,5 miljard dollar per jaar moet mensen een bemande missie naar Mars geven, een asteroïde vangen voor onderzoek en een opvolger van de Hubble-telescoop realiseren. Ook moet het tal van kleine missies financieren die proberen uiteindelijk antwoorden te geven op onze grootste levensvragen, en die in het verleden in hun slipstream dingen als gps, geavanceerde zonnepanelen, medische robots, een milieubeweging en traagschuim hebben opgeleverd. De komende jaren is de grote vraag of er inderdaad grote overheidsbudgetten worden vrijgemaakt voor al die missies, of dat het misschien miljardairs en andere ambitieuze types worden die de mens verder het heelal in helpen.

Met die missie naar Europa moet het wel goed komen, na deze eerste stap. Ergens in de jaren twintig wordt hij gelanceerd. Het wordt een robot, en dus zijn de kosten een stuk lager dan wanneer er een mens heengaat. "Europa is nu geen conceptmissie meer, maar een echte missie," schrijft Casey Dreier van de Planetary Society, een van de grootste lobbyisten voor ruimtevaart in Washington. "Nu komen de details, worden er plannen gemaakt, teams samengesteld en uiteindelijk hardware gebouwd."

Dreier is lobbyist uit de overtuiging dat het beter begrijpen van het universum uiteindelijk onze problemen hier op aarde kan oplossen. Daar heeft hij een punt, maar het zou natuurlijk ook gewoonfantastisch zijn als onze generatie in staat is om als eerste buitenaards leven te vinden.