Dat vrouwen met hun ogen rollen is evolutionair verklaarbaar

Psycholoog Lisa Damour schreef vorig jaar in de New York Times dat rollen met je ogen – een simpel maar doeltreffend teken van minachting – de belangrijkste en enige toevlucht is voor onderdrukte tieners die het gevoel hebben geen autonomie te hebben. "Door met haar ogen te rollen terwijl ze de tafel afruimt, laat het meisje zien dat ze een onafhankelijke 'staat' is, die slechts voor even toegeeft aan de plaatselijke macht," schrijft Damour. Met 'de plaatselijke macht' doelt ze op de ouders.

Volgens de evolutionaire psychologie is de beweging met de ogen een belangrijke strategie voor vrouwen om dominantie over andere vrouwen uit te dragen. In tegenstelling tot mannen, zeggen onderzoekers, uiten vrouwen agressie minder openlijk. Tactieken die door vrouwen worden gebruikt zijn vaak indirect, zoals "kritiek hebben op het uiterlijk van een tegenstander, roddels verspreiden en buitensluiten." Rollen met je ogen hoort daar natuurlijk ook bij.

"Volgens mij rollen vrouwen over de hele wereld hun ogen," zegt Dr. Tracy Vaillancourt. Zij is professor aan de Universiteit van Ottowa en deed in 2013 onderzoek naar het gebruik van subtiele agressie door vrouwen. "Het is een strategie waar minder risico aan vastzit. Evolutionair psychologen denken dat vrouwen liever zulke strategieën inzetten dan eentje met meer risico, omdat vrouwen historisch gezien moeten overleven, zodat hun kinderen ook overleven."

Met andere woorden: mannen (die biologisch gezien niet essentieel zijn voor het grootbrengen van kinderen) kunnen reageren op competitie door met anderen te vechten – met het risico om dood te gaan –, terwijl vrouwen liever op een andere manier aan andere vrouwen duidelijk willen maken dat zij de baas zijn. Er zou voornamelijk van dit gedrag gebruik gemaakt worden bij het vinden en behouden van een partner; de fictieve wereld van Mean Girls was dus eigenlijk niet vreselijk vergezocht.

"Vrouwen gebruiken meestal geen verbale of fysieke agressie," legt Vaillancourt uit. "Daar zijn verschillende redenen voor, maar ik denk dat de druk van natuurlijke selectie een rol heeft gespeeld. Er zitten meer voordelen aan indirecte agressie. Je kunt tegenstanders bijvoorbeeld lastigvallen en meer partners aantrekken terwijl je geen fysieke confrontatie hoeft aan te gaan."

Dit klinkt misschien heel slim, maar voor elke aanvaller is er iemand die aangevallen wordt. Dit soort psychologische oorlogsvoering kan heel stressvol zijn voor tienermeisjes. Vrouwen en meisjes – die blijkbaar gewend zijn om op listige wijze te vechten – kunnen heel intens reageren op iemand die haar ogen rolt. Mannen daarentegen zijn er volgens Vaillancourt helemaal niet gevoelig voor. "Oogrollen kan ervoor zorgen dat ons vecht-of-vlucht-reactiesysteem wordt geactiveerd," zegt ze. Volgens haar "zijn er onderzoeken die aantonen dat het rollen van de ogen de meest gebruikte tactiek is."

Maar het rollen van de ogen blijft een vorm van protest, een snelle manier om te zeggen dat het menens is – en niet alleen voor tieners. "We zouden moeten onderzoeken of mensen in een bejaardentehuis nog steeds met hun ogen rollen," grapt Vaillancourt, "Ik heb een sterk vermoeden van wel."