Noord-Korea vraagt hulp aan westerse wetenschappers om rommelende vulkaan

Volgens de Noord-Koreaanse geschiedenisboeken is Kim Jong-il, de voormalige totalitaire leider van de Democratische Volksrepubliek Korea, geboren op de top van de Paektusan: een vulkaan van 2744 meter hoog die gelegen is op de grens tussen China en Noord-Korea. In de Noord-Koreaanse geschiedenis wordt ook verteld dat de vader van Jong-il, Kim Il-Sung, in het dal van de vulkaan een leger guerrillastrijders heeft aangevoerd tijdens heldhaftige geheime missies tegen de Japanse koloniale strijdkrachten.

Maar de Paektusan is niet alleen een plek van mythische heldendaden: in het jaar 1050 onderging deze vulkaan een van de heftigste uitbarstingen die zich ooit op aarde heeft voorgedaan. De uitbarsting was zo explosief dat er zelfs materiaal in Japan terecht kwam.

Het is niet ondenkbaar dat zoiets in relatief korte tijd opnieuw zal gebeuren. Zo'n tien jaar geleden begon de vulkaan weer te rommelen, en in een onderzoek hiernaar in 2010 werd geconcludeerd dat de vulkaan "in de nabije toekomst een catastrofale uitbarsting kan produceren."

Op het moment is de vulkaan rustig, maar de voortdurende dreiging van een mogelijke uitbarsting heeft geleid tot een bijzondere samenwerking tussen westerse wetenschappers en de geïsoleerde, argwanende Noord-Koreaanse staat. De eerste wetenschappelijke publicatie die deze samenwerking heeft opgeleverd, is afgelopen vrijdag gepubliceerd in Science Advances.

James Hammond, vulkanoloog aan de University of London en een van de wetenschappers die heeft meegewerkt aan de publicatie, vertelde tegen Motherboard dat hij bijzonder verrast was toen hij in 2011 gebeld werd met de vraag of hij mee wilde doen aan een onderzoeksproject in Noord-Korea.

Het telefoontje naar Hammond kwam niet direct van de Noord-Koreanen: het Noord-Koreaanse instituut voor aardbevingen nam contact op met een NGO, die contact op nam met de hoofdredacteur van Science Magazine, die weer contact opnam met een collega van Hammond aan Cambridge University, Clive Oppenheimer. Oppenheimer belde vervolgens naar Hammond en nodigde hem uit om mee te gaan.

Iedere vulkanoloog op de planeet kent de Paektusan, omdat er nog veel onbekend is over deze vulkaan. "Er bestaat geen overeenstemming over het antwoord op de vraag hoe deze vulkaan tot stand gekomen is," legde Hammond uit. "In tegenstelling tot de meeste vulkanen ligt hij namelijk niet op een grens tussen twee tektonische platen."

Toen Oppenheimer Hammond uitnodigde voor deze unieke expeditie, zou de kennismakingsbijeenkomst met de Noord-Koreanen al over twee weken zijn. Toch aarzelde de Brit geen moment over of hij hier wel aan wilde beginnen.

Toen de vulkanologen landden in de Noord-Koreaanse hoofdstad Pyongyang was er een nationale feestdag aan de gang: de herdenking van de oprichting van de Democratische Volksrepubliek. De eerste indruk die de mannen van het land kregen was net zo geënsceneerd als dat van de meeste buitenstaanders, maar in tegenstelling tot 'gewone' toeristen werden ze getrakteerd op een grootse militaristische parade. "Kin Jong-Il stond er bovenop, zwaaiend naar het volk," zei Hammond.

Toen de samenwerking met de Noord-Koreaanse vulkanologen eenmaal echt begon, werd de sfeer al snel meer ontspannen. Volgens Hammond was het voornaamste doel van de operatie om een nieuw onderzoeksprogramma voor de vulkaan op te stellen. De eerste missie was om een foto te maken van de binnenkant van de vulkaan – een relatief simpele taak waarmee ze de wateren van hun onwennige samenwerking konden verkennen.

De Noord-Koreaanse vulkanologen waren allemaal student of promovendus aan de meest hoogstaande universiteit van het land: de Kim Il-Song Universiteit. Ze waren stuk voor stuk onderdeel van de Noord-Koreaanse elite, en er waren zowel mannen als vrouwen bij.

De grootste moeilijkheden die ze bij de samenwerking ervoeren kwamen niet voort uit cultuurverschillen, maar uit politieke kwesties. Zo zorgden de sancties die de Noord-Koreaanse overheid heeft opgelegd aan Westerse staten ervoor dat bepaalde instrumenten het land niet in mochten. Het plan was aanvankelijk om de vulkaan in kaart te brengen door de variaties in het elektromagnetische veld te meten, maar gezien het importverbod op deze Westerse technologie besloot het team voor een meer klassieke aanpak te kiezen en een seismograaf te gebruiken.

Tijdens hun eerste verblijf in Noord-Korea zijn de vulkanologen voornamelijk bezig geweest met het installeren van de seismografen en het verzamelen van grondmonsters. Maar het grootste gedeelte van de tijd hebben ze doorgebracht in de bus. Om de tijd te doden tijdens de ellenlange tochten door het bergachtige platteland leerden hun Noord-Koreaanse colleges hen lokale volksliederen, terwijl Oppenheimer en Hammond op hun beurt Westerse liedjes ten gehore brachten.

Volgens Hammond waren de Noord-Koreanen vooral erg nieuwsgierig naar hiphop. Helaas was dat bepaald niet de expertise van de Britse vulkanologen; het enige hiphopnummer waarvan ze de tekst wisten was het intronummer van 'The Fresh Prince of Bel-Air'. "Ze klapten beleefd," zei hij.

De gesprekken die ze hadden met de Noord-Koreanen gingen voornamelijk over hun familieleven. "Ze waren net zo nieuwsgierig naar ons leven als wij naar dat van hen," vertelde Hammond.

In het begin waren toezichthouders van de overheid een constante aanwezigheid, maar zodra er een zekere vertrouwensband gekweekt was, hield het toezicht bijna geheel op. "De sfeer was voornamelijk relaxed toen we eenmaal op de vulkaan zaten."

Hammond is sindsdien al acht keer naar Noord-Korea geweest. Soms ging hij om veldwerk te doen, soms om met zijn Noord-Koreaanse collega's te overleggen over de theoretische kant van het onderzoek. "De carrière van de meeste mensen waarmee we gewerkt hebben draait volledig om die ene vulkaan," zei hij. "Het voelt echt als een samenwerking; we leren allemaal van elkaar."

Het onderzoek dat afgelopen vrijdag gepubliceerd is bevat niet alle antwoorden op de mysteries van de Paektusan, maar het is een begin. Zo heeft het team ontdekt dat de enorme poel magma onder de vulkaan veel complexer van vorm is dan gedacht. Naast een belangrijke eerste stap in het evalueren van het uitbarstingsgevaar van de vulkaan, is de samenwerking volgens Hammond ook een opmerkelijk diplomatiek succes. (De missie is nog vijf jaar verlengd).

Hij zei dat dit zowel te danken is aan de niet-politieke aard van het project als aan de gedeelde belangen van de betrokkenen. Iedereen wil de vulkaan zo goed mogelijk begrijpen en dezelfde wetenschappelijke vragen beantwoorden. Nu er een goede vertrouwensband is opgebouwd en de eerste publicatie de wereld in is, hoopt het team in de toekomst meer ambitieuze onderzoek te kunnen doen.

Hammond heeft er in ieder geval zin in, en vertrekt volgende week voor de negende keer naar de meest mysterieuze vulkaan van het al even mysterieuze Noord-Korea.