Mensen zijn even slecht in het herkennen van nepfoto's als iemand die blind gokt

Na de recente G20-top in Hamburg, dook er een foto op van Vladimir Poetin in het midden van een levendige discussie tussen wereldleiders:

Poetin-aanhangers vonden het wel een fijne foto, omdat het leek alsof hun leider het middelpunt van de aandacht was. Alleen bleek de foto nep te zijn. Dat werd al snel geverifieerd door scherpe journalisten, die de foto vergeleken met andere foto's die op hetzelfde moment vanuit andere hoeken werden genomen. Als je dat niet weet, is de foto best overtuigend, en volgens een nieuw onderzoek dat maandag werd gepubliceerd, zouden veel mensen de vervalsing niet kunnen zien. Met alle heisa rondom nepnieuws is het nogal storende conclusie dat we blijkbaar zo makkelijk voor de gek worden gehouden.

"Mensen die hun best doen om nepfoto's scoren ongeveer even slecht als iemand die zijn ogen dicht doet en maar wat gokt," zei Sophie Nightingale, PhD-student aan de University of Warwick en hoofdauteur van het onderzoek.

Om onze bullshitdetectoren te testen, creëerden Nightingale en haar collega's een experiment waarbij ze willekeurige afbeeldingen met opzet op verschillende manieren veranderden. Het waren kleine aanpassinkjes, zoals het wegairbrushen van rimpels, het vervagen van een boomgrens, of het verplaatsen van een schaduw zodat die niet bij de belichting past. (Je kunt zelf hier een versie van de test proberen.)

Vervolgens deden de onderzoekers twee experimenten op meer dan 1300 online deelnemers. Iedere deelnemer kreeg tien foto's te zien, waarvan sommige veranderd waren en andere niet, en werd gevraagd of een bepaalde foto gephotoshopt was of niet. De onderzoekers merkten dat mensen gemiddeld maar in 66 procent van de gevallen de nepfoto's eruit konden halen. Dat is maar een klein beetje beter dan 50 procent, de kans dat deelnemers het goed zouden hebben als ze gewoon gegokt hadden.

"Dat interpreteerden we als niet bepaald goed nieuws," zei Nightingale.

De onderzoekers vroegen de deelnemers ook om aan te wijzen waar de afbeelding was aangepast. Ze kwamen tot de conclusie dat zelfs als we denken dat er iets niet klopt aan een foto, we niet goed zijn in het aanwijzen van wat dat dan is. Gemiddeld konden deelnemers het maar in 45 procent van de gevallen aanwijzen.

Ik deed de nieuwere versie van de test online en scoorde 80 procent (wooooo), maar sommige aanpassingen waren een stuk makkelijker om te spotten dan andere (spoiler: als je test gaat doen, doe die dan nu voordat je verder naar beneden scrollt).

De eerste afbeelding is aangepast om te kloten met de boomtoppen op een manier die natuurkundig gezien niet kan. Nightingale zei dat dit soms per ongeluk gebeurt door fotovervalsers met haast. De tweede afbeelding, daarentegen, is alleen een beetje geairbrusht, een manipulatie die we tegenwoordig zo goed als voor lief nemen.

Nightingale had een paar theorieën over waarom we niet zo goed scoren op deze uitdaging. Ze zei dat mensen zo overspoeld worden met foto's, dat we niet zoveel tijd besteden aan het bestuderen van een bepaalde foto. Bovendien, zei ze, waren foto's vroeger moeilijk om te manipuleren, dus veel mensen denken dat foto's per definitie waar zijn. Het is lastig om je van dat denkbeeld te verlossen, zelfs nu we weten dat mensen tegenwoordig veel makkelijker met foto's kunnen kloten.

Nieuwe technologie stelt mensen in staat om bizar realistische nepafbeeldingen en -video's te maken, inclusief het letterlijk mensen woorden in de mond plaatsen. Als we zelfs geen hele opzichtige photoshops kunnen spotten, is het verontrustend om na te denken over hoe het ons vergaat in het tijdperk van "nepnieuws".

En die foto bovenaan? Die is nep. Kon je het zien?