In Barcelona willen ze wegen terug als publieke ruimte in plaats van autowegen

Oorlogszuchtige taxichauffeurs die toeteren naar de voetgangers, loeiende stereo-installaties in auto's en het muggenachtige zeikgeluid van een scooter die tussen het verkeer door zigzagt. Het zijn slechts een paar van de geluiden die de straten van Barcelona domineren. De stad heeft de meeste lawaai van Spanje, naar verluidt één van de meest lawaaierige landen ter wereld. Maar de lokale autoriteiten hopen de wegen met een ambitieus plan te transformeren door buurten om te vormen tot "superblokken." Het zou een verademing zijn voor het lawaai – en de uitstoot – waar het stadsverkeer nu voor zorgt.

Als je op een drukke kruising staat in de hippe wijk Poble Nou wordt je bijna doof van al het lawaai. Zelfs de empathische lokale bevolking moet hard door de telefoon praten om elkaar te verstaan. Slechts een paar blokken verderop heerst serene rust; daar zijn geen auto's in de buurt en kinderen spelen op een plek waar een paar weken geleden een drukke doorgang was. Dit is het eerste superblok van de stad, een netwerk van autovrije wegen die onderdeel zijn van een baanbrekend stadsontwerpplan, dat de interesse heeft gewekt bij meerdere steden.

In Barcelona werd dit superblok afgelopen maand geopend. Het is de eerste van velen die de komende maanden en jaren zullen komen. Het idee is om transport te hervormen om het aantal auto's te verminderen, meer ruimte te maken voor voetgangers en, zo zegt de gemeente, sociale cohesie te stimuleren. Barcelona staat bekend om haar modernistische 'grid plan' – ontworpen door de progressieve Catalaanse architect Ildefons Cerda in de negentiende eeuw met als doel om de levensstandaard van de stedelingen te verbeteren – maar tegenwoordig zijn de gedroomde open ruimten eerder een bron van verkeer en vervuiling.

Elk superblok bestaat uit negen normale blokken. Auto's die een langere afstand moeten afleggen, moeten dit doen via de buitenkant, terwijl de wegen binnen het blok alleen zijn voor bewoners of taxi's. Elke straat binnen een blok is eenrichting zodat het niet gebruikt wordt door normaal verkeer.

Salvador Rueda, de architect van het superbloksysteem, zegt dat het veranderen van de transportatiepatronen zorgt voor een veel beter sociaal leven van de lokale bevolking.

"Een superblok is een stadstuk dat is ontworpen om ruimte vrij te maken die nu vooral wordt gebruikt voor het verkeer," zegt Rueda in een promotievideo van de gemeente. "Dit betekent dat de voetganger weer een inwoner kan worden, dat ze weer kunnen doen wat ze willen. En dus vooral dingen die ze niet meer konden doen omdat ze maar een dunne strook aan ruimte (de stoep) hadden om dit te doen."

Rueda schat dat als het superblokproject volledig uitgevoerd is, meer dan 70 procent van de wegen, die nu alleen voor auto's zijn, worden gedeeld door weggebruikers of zelfs autovrij zijn. Een kruising in het eerste superblok is al omgetoverd tot een recreatieruimte met een basketbalveld en speelplaatsen voor kinderen.

Alleen de aanleg van het eerste superblok kreeg wisselende reacties. De lokale pers publiceerde verhalen van bewoners die ontevreden waren en zeiden dat de nieuwe publieke ruimte, tenminste in sommige plaatsen, gewoon nog niet veel bijdroeg. Bewoners van de blokken klaagden over parkeerruimte, terwijl de mensen aan de zijkant van het blok minder verkeer wilden. Dus terwijl steden van over de hele wereld dolgraag eigen experimenten willen doen met de publieke ruimte in hun stad, blijken inwoners van Poble Nou, op dit moment tenminste, meer bezorgd over hoe ver ze moeten lopen om de bus te pakken.

Het is in principe makkelijk om de voordelen van de regeling te zien. Negen miljoen Spanjaarden – meer dan een vijfde van de bevolking – wonen midden in geluidsniveaus boven het limiet van 65 dB dat de WGO adviseert, aldus een onderzoek uit 2015 van het Observatorium voor Geluid en Gezondheid. Het verkeer zorgt voor 80 procent van de geluidsoverlast in steden. Luchtverontreiniging is ook een groot probleem, iets dat wordt verergerd door het gebrek aan regenval. Barcelona voldoet consequent niet aan de richtlijnen van de EU over het stikstofoxidepeil – een vervuiler die wordt geassocieerd met verkeer, vooral dieselmotoren – volgens de lokale pers.

Het is geen verrassing dat het idee van superblokken komt uit een cultuur die bekend staat om het verdedigen van publieke ruimten. Superblokken bieden een mogelijkheid om de publieke ruimte te vergroten en verbeteren, volgens Janet Sanz, raadslid voor ecologie, stadsplanning en transport in de gemeenteraad van Barcelona.

"Dit project komt voort uit het principe dat de straten van onze stad behoren tot de publieke ruimte, omdat publieke ruimten een stad maken. Het is iedereens thuis, de verlenging van onze huizen," vertelde Sanz eerder dit jaar aan de pers.

Maar terwijl het project vaak wordt geformuleerd als een Mediterraans idee van publieke ruimte, heeft het minderen van verkeer en minder luchtvervuiling ook een aantrekkende werking op andere steden, inclusief Parijs en New York.