Wat als Nederland als eerste buitenaards leven ontdekt?

Toen ik klein was vertelde mijn vader me altijd over het heelal. Dan zaten we buiten en wees hij me de Grote en de Kleine Beer aan en vertelde hij hoe je via de Poolster het Noorden kon vinden. Maar het meest spannende vond ik onze gesprekken over aliens. Mijn vader sloot buitenaards leven namelijk in het geheel niet uit. “Aangezien wij ontstaan zijn in dit universum, dat zo groot is en waar zoveel planeten zijn, zou het gek zijn als de Aarde de enige planeet is waar leven is ontstaan,” zei hij dan. Twintig jaar geleden was dit onder wetenschappers nog een controversieel uitgangspunt. Maar tegenwoordig is dat anders. SETI, de “search for extraterrestrial intelligence” is de benaming voor het wereldwijde team onderzoekers dat via gevoelige radiotelescopen zoekt naar signalen van buitenaardse beschaving uit de ruimte. In 2000 begon NASA met het SETI-Project. Alhoewel SETI aanvankelijk vooral in Amerika actief was, opereert het inmiddels over de hele wereld en heeft ook Nederland een team. Hier rijst voor mij de vraag: wat gebeurt er als buitenaards leven zou worden ontdekt.

Om te beginnen hebben we hier het SETI-protocol voor. In dit plan, dat in de loop van jaren is ontwikkeld, staat wat er moet gebeuren na de detectie van buitenaards leven. Het document bestaat uit een reeks richtlijnen voor individuen en organisaties die naar radiosignalen van buitenaardse wezens zoeken. Het idee is als volgt: als er buitenaards leven gedetecteerd wordt, dient deze waarneming eerst door andere wetenschappers bevestigd te worden. Hierna moet deze baanbrekende info doorgespeeld worden naar de Verenigde Naties en andere relevante nationale autoriteiten en dan pas wordt de media op de hoogte gebracht. Als dat gebeurd is, moet het signaal op meerdere plekken constant in de gaten gehouden worden zodat we niets missen van de boodschap.

Dat klinkt allemaal mooi en soepel, maar hoe zou Nederland in de praktijk reageren, als ons deze eer toevalt? Om daarover meer te weten te komen bel ik amateur-radioastronoom Harry Keizer. Keizer werkte als ingenieur, zit nu tijdelijk zonder werk en is vrijwilliger bij de radiotelescoop in Dwingeloo. Met zijn collega Marc Wolf coördineert hij een SETI-werkgroep.

Keizer vertelt me gepassioneerd over de 4,5 meter hoge schotel in zijn achtertuin en wat hij zou doen als er contact wordt gelegd met buitenaardse leven. “We springen een gat in de lucht! De meest prangende vraag voor de mensheid is beantwoord. We are not alone.”

Ook in Dwingeloo nemen ze het SETI-protocol serieus. Keizer zou zo’n signaal eerst laten dubbelchecken en het dan meteen doorspelen naar SETI wereldwijd en de Verenigde Naties. “Vroeg of laat gaat het gebeuren. Ik hoop dat ik het nog mee ga maken.” “In het verleden werd er altijd lacherig gedaan over SETI-onderzoek. Maar tegenwoordig is dat aan het veranderen.” Keizer benadrukt hoe blij hij is met Michael Garrett, de vicevoorzitter van de permanente commissie van SETI en voormalig directeur van sterrenkundig instituut Astron in Dwingeloo. “Het is best uniek dat een wetenschapper zich met SETI bezighoudt.”

Daarom bel ik Michael Garrett ook op, die in eerste instantie weer zegt wat ik ook al in het protocol gelezen heb. Maar als ik doorvraag begrijp ik dat hij wel iets meer plannen heeft dan dat. “Terwijl ik alles dubbelcheck zou ik werken aan een kort wetenschappelijk stuk, dat ik later zou willen voorleggen aan het wetenschappelijke platform en tijdschrift Nature. Ondertussen zou ik het nieuws online verspreiden zodat iedere astronoom wereldwijd het signaal kan observeren. Op de dag dat mijn stuk gepubliceerd wordt in Nature zou ik vrij nemen, naar Schotland rijden, een boot nemen naar het eiland Arran en mezelf een gigantisch glas Schotse whisky inschenken.” Of we een signaal van buitenaards leven kunnen begrijpen en of het bewust gestuurd zal worden is volgens Garrett nog maar de vraag. “Wie weet pikken we ook wel gewoon een buitenaardse vorm van televisie op. GTST voor aliens of iets dergelijks.”

Volgens Garrett zal een eventueel signaal sowieso van ver buiten ons zonnestelsel komen. Dit omdat er al behoorlijk ver kan worden gemeten. “Als er een buitenaards signaal gedetecteerd wordt, duurt het waarschijnlijk minstens duizend jaar om de plaats waar dit vandaan komt met een hypothetisch ruimteschip te bereiken.”

Wij zullen er dus niet zo snel komen. Maar wie weet komen aliens wel snel bij ons!
Want stel nou dat deze potentiële buitenaardse vrienden technologisch zover ontwikkeld zijn, dat ze voor ons duizenden jaren aan reistijd in een keer kunnen afleggen. Dan zouden ze zomaar op de stoep kunnen staan. Op De Dam bijvoorbeeld. “Zo’n invasie is niet waarschijnlijk, maar ook niet onmogelijk,” zegt Garrett.

Alhoewel Stephen Hawking voorspelde dat contact met buitenaards leven wel eens onze vernietiging zou kunnen betekenen, zal Keizer in dit geval juist in feestelijke stemming verkeren. Ik vraag hem wat hij zou doen als hij een signaal oppikt waarin wordt verzocht om in Nederland te landen. “Als we in staat zouden zijn om hun taal te begrijpen, denk ik dat alles en iedereen op de rem gaat staan. Mensen zullen bang zijn voor het onbekende. Ikzelf heb dat niet. Ik zou zeggen: stuur ze een boodschap terug. Waarin je ze vraagt wie ze zijn en wat ze komen doen. Ik zou ze zeker welkom heten en uitnodigen om te landen. Ik denk dat de beste plek om te landen de hei in Dwingeloo is, naast de radiotelescoop. Ik zou hier zeker bij zijn. Ik krijg kippenvel als ik eraan denk.”

De Rijksoverheid wil mijn vraag, wat ik bij buitenaards bezoek kan verwachten, niet beantwoorden. “Met dit soort vragen kunt u beter naar de dokter gaan,” wordt mij medegedeeld voordat de zegsman mij een fijne dag wenst en ophangt. Daarom bel ik het aanspreekpunt bij uitstek voor het Nederlandse volk: het koningshuis. De woordvoerder noemt mijn vraag “nogal een apart verzoek” en stelt voor dat ik het even op de mail zet. Als ik door blijf hameren hoor ik op een gegeven moment een klik. Er is opgehangen.

Omdat Nederland dus waardeloos is als het aankomt op een plan voor mogelijk buitenaards bezoek, vestig ik mijn hoop op de Amerikaanse astronoom Seth Shostak. Dit omdat hij veel over contact met buitenaards leven geschreven heeft. Ook was hij betrokken bij het bedenken van het protocol van SETI. Ik bel hem op.

“Ik heb inmiddels genoeg kennis van het SETI-protocol,” steek ik van wal. “Maar wat nou als er opeens een UFO verschijnt die Nederland wil bezoeken?” Shostak lacht hartelijk. “Dat zou betekenen dat ze duizend lichtjaren kunnen reizen, dat weten te overleven, wij ze niet zien aankomen en dan ook nog een onverklaarbare voorkeur hebben voor Amsterdam. Hoe zie je dat voor je?”

Nou, als ze technologisch veel verder vooruit zijn, werp ik tegen, zou het toch kunnen dat ze heel snel duizend lichtjaren kunnen afleggen?

“Dat zou kunnen, inderdaad. Maar dan kun je jouw vraag vergelijken met aan de eerste bewoners van de VS vragen naar hun plannen voor als er ineens heel veel witte mannen verschijnen. Dit was zo onvoorstelbaar voor ze, dat ze er niet op voorbereid waren. We hebben geen plan voor een alien-invasie, omdat we ons niet kunnen voorstellen dat het gebeurt. Bovendien, mocht het gebeuren, dan is hun technologie dus zoveel verder dat wij niks te zeggen hebben over wat ze doen. Stel je voor dat de US Airforce aliens tegen probeert te houden die qua technologische ontwikkeling al duizenden jaren verder zijn. Dat gaat nooit lukken.”

Maar was zou Shostak persoonlijk dan adviseren, als ze wel opeens landen op De Dam? “Koop diepvriespizza’s en vertrek naar de Alpen. Het is zo onvoorspelbaar wat er dan gaat gebeuren, dat het me gevaarlijk lijkt om te blijven – mocht je op De Dam wonen. Wegwezen dus.”