Wat geldt tegenwoordig als vreemdgaan?

Je partner gaat zonder jou uit, ontmoet iemand, en gaat met diegene naar bed. Klinkt als klinkklaar overspel toch? Maar wat als het een vluchtige zoen was voordat je besefte waar je mee bezig bent? Of een bijna-zoen? Hoe zit het met situaties die, nou, iets warriger zijn? Telt het als je met je vrienden loopt te bekken op een avondje uit? En hoe zit het met in het echt flirten versus in de DMs sliden? Is het vreemdgaan als je je abonneert op de OnlyFans van een vriendin van een vriendin?

In een wereld waar open en polyamoureuze relaties steeds vaker voorkomen en de interesse in ethische niet-monogamie bij jongere mensen steeds groter wordt kan het voelen alsof relatiegrenzen steeds waziger worden. 

Misschien vind je het makkelijker om een dronken zoen onder het tapijt te vegen dan een iets-te-gezellige vriendschap met een ex. Misschien hanteer je, zoals een paar gozers die ik heb gesproken, een “meisjes tellen niet niet” regel met je biseksuele/bicurieuze/heteroflexibele vriendin (want het is geen overspel als je er een fetisj van maakt). 

“Ik denk dat er een soort overspel-curve is,” verkondigt Carrie Bradshaw in Sex and the City. “Dat iemands definitie van wat vreemdgaan is in directe verhouding is tot hoe graag diegene zelf wil vreemdgaan.” Sorry dat ik de meningen van een fictief millennial personage, wiens acties en geloofsovertuigingen volgens de meeste mensen niet helemaal meer van deze tijd zijn, probeer te valideren, maar heeft ze een punt? Kun je zelf invullen wat vreemdgaan inhoudt? Is alles geoorloofd in liefde en oorlog?

“Ik heb persoonlijke niet echt vaste grenzen voor wat wel of niet telt als vreemdgaan,” zegt Stuart, die, net als anderen in dit artikel, heeft gekozen om anoniem te blijven. Hij heeft zowel in monogame als niet-monogame relaties gezeten en vindt dat “het meer gaat over of ze een grens hebben overschreden die je van tevoren hebt afgesproken”. Hij vindt dat vertrouwen essentieel is, ongeacht de overeenkomst. “Misschien ben ik er oké mee als een bepaalde partner een paar flings heeft als we op dat punt een niveau van vertrouwen hebben opgebouwd, maar tot we dat gesprek zouden hebben gehad zou ik er absoluut niet oké mee zijn.”

Bij heteronormatieve monogame relaties heb je het voordeel dat sommige dingen ongesproken aangenomen regels zijn, zegt Stuart, zoals met vreemden naar bed gaan. De meeste mensen zouden dit zonder erover te praten als verboden gebied zien. 

Maar is het echt zo raar om dingen aan te nemen? Veel mensen stellen nooit echt expliciet regels op over in een exclusieve en monogame relatie zijn, terwijl je dat “vanzelfsprekend” wel bent. Misschien heb je al drie jaar een relatie en heb je het er nog nooit over gehad. Zelfs “vriendje” en “vriendin” zijn hoeft tegenwoordig niet meer uitdrukkelijk besproken te worden – het wordt vaak gewoon schaapachtig in een gesprek gegooid. 

Als je een meer polyamoureuze of relatie-anarchistische aanpak hanteert kun je dat soort aannames niet zomaar maken,” gaat Stuart verder. “Elke soort grens kan besproken en vastgesteld worden – het is eigenlijk noodzakelijk om het goed te laten werken.” Uiteindelijk denkt hij echter dat “het riskant is om zowel te strakke als te losse grenzen op te stellen.”

Het lijkt erop dat, in plaats van dat mensen harde regels opstellen over wat wel en niet “telt”, ze vreemdgaan steeds vaker als een algemener concept omtrent verraad beschouwen. “Vreemdgaan is niet één specifiek romantisch of seksueel ding,” stelt Sophie, 27, voor. “Het is een actie die achter de rug van je partner om gaat, tegen diens wensen in.” Als polyamoureus persoon benadrukt ze dat sex minder belangrijk is dan openheid en eerlijkheid. “Mijn regel is altijd dat als een partner een fling met iemand anders heeft, het met mij moet worden gecommuniceerd, en dat die persoon ook moet weten dat mijn partner met iemand anders is, zodat er een bewuste keuze kan worden gemaakt over of ze er oké mee zijn of niet.”

Sophie’s partner(s) zou(den) soms “een absolute seksmarathon” hebben en dat zou ze helemaal prima vinden – zolang ze er van tevoren een berichtje over zou krijgen. “Maar zodra ze een neukbeurt achterhouden zou het als vreemdgaan tellen,” voegt ze toe. 

Er zijn natuurlijk waarschijnlijk niet veel mensen die het “helemaal prima” zouden vinden als hun partners met iemand anders een seksmarathon zouden hebben – of ze er nou per bericht over worden ingelicht of niet. Zoals Daniel op Reddit tegen VICE zegt: “Het is belangrijk om vast te stellen dat verschillende relaties verschillend in elkaar zitten. Je kunt de verwachtingen omtrent trouw tussen een monogaam stel en een polyamoureus stel niet vergelijken.” Maar afgezien van kwesties van monogamie zou er ook een generationeel element aan vast kunnen zitten. 

Social media specialist Rae Redford is 60, en voor haar is het allemaal vrij simpel. “Als je geliefde ook maar enigszins in iemand anders geïnteresseerd is, of dat nou fysiek of mentaal is, dan is het overspel,” zegt ze. “Als je van je partner houdt zullen je lippen niet zomaar op die van iemand anders glippen, noch zullen je berichten per ongeluk bij iemand anders in hun digitale postvak terechtkomen.”

Toch lijken er, voor mij tenminste, meer barsten in deze harde insteek zitten dan je aanvankelijk zou denken. Wat houdt “mentaal” overspel in? “Begrijp me niet verkeerd,” zegt Radford, “we kunnen allemaal wel dagdromen over een filmster, maar om na te denken over hoe je een affaire zou kunnen verhullen of hoe je je in andermans bed zou voelen, dat is een ‘mentale’ affaire, en misschien ben je wel niet zo blij met je relatie als je dacht.” Het lijkt erop dat we weer op glad en subjectief terrein begeven.

Zeggen dat iemand niet blij is met diens relatie als er over anderen wordt gefantaseerd lijkt zowel een volledige veroordeling voor niet-monogamie te zijn als een ontkenning van een paar essentiële aspecten van wat ons mensen maakt. Kan iemand echt alle vonkjes van verlangen doven? Zouden mensen in monogame relaties dat moeten proberen? Oké, als je nadenkt over hoe je, a la Alan Rickman in Love Actually, zou kunnen wegkomen met het batsen van een collega, dan ben je wel een beetje een klootzak. Maar hoe zit het met aanhoudend oogcontact met iemand op straat, als jullie allebei weten dat jullie er in een ander leven helemaal voor zouden gaan? Of in een bar net iets te lang een klein beetje met iemand flirten? Zou je je partner van elke seksdroom en -fantasie op de hoogte moeten stellen, of je partner moeten verlaten omdat je je afvraagt hoe het zou zijn om iemand anders te neuken – zelfs als je absoluut niet van plan bent om het ook echt te doen? Dat voelt als een onmogelijk hoog gelegde lat voor langetermijns-monogamie. Het kan toch voor geen enkele relatie gezond zijn om constant op de hoede te moeten zijn voor de Gedachtenpolitie?

“Ik denk dat de vraag ‘wat geldt als vreemdgaan?’ zo moeilijk te beantwoorden is omdat de betekenis van ‘vreemdgaan’ in monogamie niet goed begrepen is,” zegt Robin, een zelfverklaarde relatie-anarchist. Hoewel hen erkent dat het meestal gaat om “het breken van een overeenkomst om exclusief seksueel en romantisch met een specifieke persoon verwikkeld te zijn,” vroeg hen zich af waarom dit eigenlijk zoveel uitmaakt. “Waarom is ‘vreemdgaan’ in monogamie zo anders en zoveel ernstiger dan het niet nalopen van een afspraak om het afval op tijd weg te brengen of de planten water te geven?”

Robin gelooft dat het allemaal te maken heeft met het idee dat exclusiviteit en verbintenis gelijk staan. “Oftewel, als je je niet aan je exclusiviteit houdt, ben je niet betrokken, of misschien hield je überhaupt wel niet van die persoon,” zegt Robin. Volgens hen is dit het soort gefabriceerd sociaal construct dat niet-monogamie aan de kaak stelt. “Het is alsof mensen zijn aangeleerd om struikeldraden aan te leggen, en dat als hun partner daar over struikelt, het betekent dat hun liefde niet echt is.” 

Hoe meer tijd er verstrijkt, hoe meer Robin vindt dat het aanleggen van dergelijke struikeldraden onredelijk en irrationeel is. “Ik heb steeds meer afstand genomen van het idee dat individuele acties belangrijker zijn dan het algemene gedragspatroon dat mijn partner heeft vertoond.” Hen benadrukt dat dit niet wil zeggen dat elk gedrag kan worden goedgepraat, maar dat hen “de waarde van het uit de context halen van één actie in twijfel trekt”, evenals het gebruik daarvan om de aard en waarde van de hele relatie te bepalen. “Ik denk dat mensen het over ‘vreemdgaan’ hebben, maar dat ze eigenlijk bedoelen: “Wat zou je partner kunnen doen waardoor je er meteen van overtuigd zou zijn dat ze niet meer van je houden of je niet meer respecteren?”

Misschien komt het dan toch weer terug bij vertrouwen, en uitvogelen hoe je relaties aanhoudt die veilig voelen en niet zijn gegrond in angst, wantrouwen en schuld. Er is moed voor nodig om de status quo te bevechten, maar er wordt niet meer van ons verwacht dat we trouwen met de eerste persoon met wie we neuken, dus waarom zouden we niet proberen om andere relatieregels te herschrijven die vanuit vorige generaties aan ons zijn overgedragen? Misschien zouden we, in plaats van dat we focussen op het uitwerken van wat voor “regels” dan ook, moeten werken aan het weghalen van struikeldraden die relaties gedoemd maken om te falen. Of we zouden gewoon de mening van een Redditor over wat vreemdgaan inhoudt kunnen aanhouden: “Wanneer er een tepel tevoorschijn komt.”

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op VICE UK.

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.